ՌՈՒՍԱՍՏԱՆ, ԱՄՆ ԵՎ ՖՐԱՆՍԻԱ. ԲԱՑԱՌԵ՞Լ ԱՐԴՅՈՔ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂՈՒՄ

07-08.07.2010

Վերջին օրերին Հայաստանի զանգվածային լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում էին երկրի քաղաքական ուժերի, փորձագիտական հանրության արձագանքները 2010 թվականի հունիսի 26-ին Կանադայում՝ G8 գագաթաժողովի շրջանակներում Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների կողմից ընդունված Հայտարարության վերաբերյալ:

Եթե դրանցում չլինեին ծայրահեղ վտանգավոր գնահատականներ և եզրակացություններ, որոնք մեր պետականության համար հղի են արտաքին և ներքաղաքական անցանկալի հետևանքներով, ապա կարելի էր այլևս չանդրադառնալ այդ թեմային: Առավել ևս, որ Հայտարարության տեքստը համարյա թե կրկնում է նույնատիպ փաստաթղթի բովանդակությունը, որն ընդունվել էր ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող պետությունների նախագահների կողմից 2009 թ. հուլիսի 10-ին Աքվիլայում (Իտալիա):

Ես չսխալվեցի՝ օգտագործելով համարյա բառը, քանի որ, ինչպես ասվում է, սատանան մանրուքներում է: Հենց դրանք էլ շահարկվեցին Հայ ազգային կոնգրեսի կողմից:

Ըստ որում, կոնգրեսը դա արեց միայն մի նպատակով. հերթական անգամ ծառայել արտերկրի իրենց հովանավորներին, վերստին հաստատել աշխարհաքաղաքական սեփական նախասիրությունները, որոնք, ի վերջո, հանգեցվեցին էժանագին ռուսաստանատյացությամբ:

Հանուն արդարության նշենք, որ կոնգրեսականները, որպես սկզբունքային և անկողմնակալ քաղաքական ուժ դիրքավորվելու և հանդես գալու համար, Ռուսաստանի հասցեին կոպիտ մեղադրանքներ հարուցելուց զատ նաև թեթևակի քննադատեցին ԱՄՆ-ին և Եվրամիությանը:

Հատկանշական է, որ Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի ճակատագրերի համար այսչափ կարևոր իրադարձության վերաբերյալ, ինչպիսին ընդունված Հայտարարությունն է, ՀԱԿ-ի պաշտոնական տեսակետը հնչեցվեց ոչ թե նրա առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի, այլ կոնգրեսի միջազգային հարաբերությունների գծով ներկայացուցչի կողմից: Հետաքրքրական է նաև այն, որ այդ տեսակետը չտիրաժավորվեց նրանց վերահսկողության տակ գտնվող ԶԼՄ-ներով, այլ ընդամենը տպագրվեց «Հայկական ժամանակ» թերթի 2010թ. հունիսի 29-ի համարի վերջին էջում՝ «Սթափվելու ժամանակը կամ Լ. Տեր-Պետրոսյանի՝ սկուտեղի վրա տարածքները հանձնելու պնդումը հաստատող ևս մեկ լրջագույն քայլ» հավակնոտ վերնագրով:

Ճիշտ է, սույն հրապարակման կարևորությունն ընդգծելու համար այնտեղ տեղադրված է ոչ թե հոդվածի հեղինակի, այլ հենց Տեր-Պետրոսյանի լուսանկարը: Մի՞թե դա պատահականություն է, և ինչպե՞ս գնահատել այն փաստը, որ կոնգրեսը, ասես թե, չուզենալով և ալարելով է արձագանքում Հայտարարությանը: Թե՞ դա մանրակրկիտ մտածված գործողություն է: Իսկ միգուցե ՀԱԿ-ին իր արտաքին հովանավորողնե՞րն էին հանձնարարել նման կերպ արձագանքել: Փորձենք այս ամենը հասկանալ: Կարդալ ավելին...

ԵՐԲ ԽՆԴԻՐ Է ԴՐՎԱԾ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆԵԼ ԱՐՅՈՒՆԱԼԻ ԷՋԵՐՈՎ ՀՅՈՒՍՎԱԾ ՕՍՄԱՆՅԱՆ ԿԱՅՍՐՈՒԹՅԱՆ «ՎԵՀՈՒԹՅՈՒՆԸ» …

08-09.06.2010

Անցյալ շաբաթ աշխարհի լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում էր Գազայի հատված մարդասիրական օգնություն տեղափոխող «Ազատության նավատորմի» վրա Իսրայելի զինուժի հարձակումը և դրա հետ կապված թուրքական, իսրայելական իշխանությունների, իսլամական աշխարհի, Եվրամիության անդամ երկրների արձագանքները, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի ընդունած բանաձևը:

Այսպես, Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը, ելույթ ունենալով Կոնյա քաղաքում կայացած հանրահավաքի տասնյակ հազարավոր մասնակիցների առաջ, հայտարարել էր. «Անգամ իսկ եթե ողջ աշխարհը շուռ գա Պաղեստինից, մենք նրանից երես չենք թեքի: Էլ-Քուդսը (Երուսաղեմը - Ա.Գ.), Ստամբուլը, Գազան և Անկարան մեզ համար միասնական են»: Իր մեկ այլ ելույթում նա ասել էր. «Ես պատրաստ եմ անձամբ գլխավորել «Ազատության նավատորմը» և մեկնել օգնության պաղեստինցիներին: Մենք չենք համարում, որ «ՀԱՄԱՍ»-ը ահաբեկչական կազմակերպություն է: Դա դիմադրության խումբ է, որ պայքարում է իր հողերի համար: Նրանք Գազայի սեկտորում հաղթել են ընտրություններում»: Դիմելով Իսրայելի իշխանություններին` Էրդողանը ըմբոստացած նաև հայտարարել էր. «Ձեզ հասկանալի՞ չէ: Այդ դեպքում ես կրկնեմ եբրայերենով` Լե Լիրցոախ (Մի սպանեք)»:

Ուշագրավ հայտարարությամբ հանդես եկավ «Հեզբոլլահի» առաջնորդ Հասան Նուրսուլան: «AL-Turkiyye» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում նա ասել էր. «Թուրքիայի դիրքորոշումն արժանի է հավանության և մահմեդական աշխարհը բարձր է գնահատում դա: Թուրքիան կգրավի բարձր դիրք իսլամական ու արաբական աշխարհում»: Շարունակելով իր խոսքը` Հասան Նուրսուլան նշել էր, որ «եթե հարցում անցկացնեն` պարզ կդառնա, որ եթե մի քանի տարի առաջ իսլամական աշխարհը սիրում էր Ահմադինեժադին ու Բաշար Ասադին, ապա հիմա այդ ցուցակում կմտնի նաև Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը»:

Տեղի ունեցան մի շարք խոշոր հանրահավաքներ: Ալեքսանդրիա քաղաքում հակաիսրայելական հանրահավաքին մասնակցում էր ավելի քան քսան հազար մարդ, ըստ որում դրա կազմակերպիչը Եգիպտոսում արգելված «Մուսուլման եղբայրներ» կազմակերպությունն էր, սակայն եգիպտական իշխանությունները չխոչընդոտեցին հանրահավաքի անցկացմանը: Մարդաշատ հանրահավաքներ եղան նաև Հռոմում, Վիեննայում ու Աթենքում:

Իսրայելի իշխանությունները, փորձելով արդարացնել իրենց ռազմածովային ուժերի գործողությունները, քանիցս հանդես եկան հայտարարություններով, որ «Ազատության նավատորմի» առաքելությունն ամենևին էլ խաղաղարարական չէր, այլ կանխամտածված սադրանք էր: Ի մասնավորի, հրապարակ էր իջեցվել տեսագրության մի հատված, որտեղ պարզ լսվում էր, թե ինչպես էին խաղաղարարները դիմելով իսրայելական «ՑԱԽԱԼ»-ի (իսրայելական բանակի անվանումն է) զինվորականներին` բղավում. «Վերադարձեք Աուշվից»:

Այս ամենից անմասն չէին կարող մնալ հայրենական մեր հայտնի գործիչները, որոնք շտապեցին հայտարարել, թե Թուրքիայի կողմից նախապես ծրագրված սադրանքը, ինչպես նաև հռչակած «Զրո պրոբլեմներ հարևանների հետ» քաղաքականությունը տապալվեցին: Կարծես թե նրանք Լիբանանի, Սիրիայի, Իրանի, Եգիպտոսի հայկական բազմահազարանոց գաղթօջախներից խնդրագրեր էին ստացել` հանդես գալ նման հայտարարություններով, որոնք արմատապես հակասում են իրենց բնակության երկրների թե՛ իշխանությունների, թե՛ ժողովուրդների ճնշող մեծամասնության դիրքորոշումներին: Բարեբախտաբար, մեր երկրի արտաքին գործերի նախարարությունն այս հարցում պահպանեց չեզոքություն: Ուշագրավ է, որ անգամ իսկ Ադրբեջանը` լինելով Թուրքիայի կրտսեր եղբայրը և Իսրայելի քիրվան, սահմանափակվեց լղոզված հայտարարությամբ` միջադեպի մեղավորներին պարզելու համար անցկացնել միջազգային անկողմնակալ հետաքննություն:

ՀԱՐԱՎԱՅԻՆ ԿՈՎԿԱՍ. ԱՊՐԻԼ. 2010 ԹՎԱԿԱՆ

ՇԱԽՄԱՏԱՅԻՆ ՄԵԾ ՊԱՐՏԻԱՆ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է

15-17.04.2010

Օրերս Վաշինգտոնում տեղի ունեցած Բարաք Օբամա-Սերժ Սարգսյան, Սերժ Սարգսյան-Ռեջեփ Թայիփ Էրդողան հանդիպումներով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը թևակոխեց մի նոր փուլ: Արդեն իսկ Հայաստանի քաղաքական դաշտի հիմնական խաղացողները խնդրո առարկայի վերաբերյալ տվել են իրենց գնահատականները, որոնք, ցավոք, մեծ մասամբ զգացմունքային են, աչքի են ընկնում ձևակերպումների սրությամբ, բայց ոչ հիմնավորումն ապացուցող փաստարկների ներկայացմամբ: Արդյունքում` աշխարհաքաղաքական լուրջ նշանակություն ունեցող հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման խնդիրը պարզունակեցվում է: Իսկ որ հարցը աշխարհաքաղաքական բացառիկ նշանակություն ունի, կարծում եմ, կհիմնավորվի ընթերցողի դատին ներկայացվող սույն վերլուծությամբ: Եվ այսպես. գլոբալացված մերօրյա աշխարհում միջպետական հարաբերությունների գնահատումը որպեսզի թերի չլինի, անհրաժեշտ է, որ այն ներառի տարածաշրջանային բոլոր երկրների շահերի համադրումը և, բնականաբար, ուժի միջազգային կենտրոնների հետաքրքրությունները` կապված այդ գործոնների հետ: Այնպես որ, եթե հավակնում ենք անկողմնակալ գնահատական տալ Սարգսյան-Էրդողան, Օբամա-Սարգսյան, Օբամա-Էրդողան հանդիպումներին, դրանցում արձանագրված արդյունքներին, ապա պետք է պարզաբանենք մի շարք հարցեր: Մասնավորապես հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումից ինչպիսի՞ ակնկալիքներ ունեն ԱՄՆ-ն, Եվրամիությունը, այդ գործընթացներին ինչպե՞ս են վերաբերվում Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը, Ադրբեջանը, Վրաստանը: Այս հարցերի պատասխանների խորը վերլուծության արդյունքում վտանգ չկա՞, որ Հայաստանի Հանրապետությունը կարող է ներքաշվել այնպիսի գործընթացների մեջ, որոնք ամենևին էլ չեն բխում մեր երկրի ռազմաքաղաքական գործընկեր Ռուսաստանի Դաշնության, ինչպես նաև Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) առջև ստանձնած Հայաստանի պարտավորությունների ոգուց: Անդրադարձ կատարենք այս հարցադրումներին:

ԱՄՆ-Ն ԵՎ ՀԱՅ-ԹՈՒՐՔԱԿԱՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՐԳԱՎՈՐՈՒՄԸ

Որպեսզի զերծ մնանք հայ-թուրքական հարաբերությունների բնականոնացման գործում Միացյալ Նահանգների դերակատարությանը կողմնակալ գնահատականներ տալու գայթակղությունից (պայմանավորված Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի կողմից անցած ամիս ընդունված թիվ 252 բանաձևի հանգամանքով, որով դատապարտվում էր 1915-1923թթ. Օսմանյան կայսրությունում իրագործված Հայոց ցեղասպանությունը, դրանից հետո ԱՄՆ վարչակազմի ձեռնարկած քայլերը, որպեսզի այդ բանաձևը չմտնի Կոնգրեսի լիագումար նիստի օրակարգ), վկայաբերենք այդ երկրի արտաքին քաղաքականության ձևավորման գործում որոշիչ նշանակություն ունեցող վերլուծական մի զեկույց: Խոսքը վերաբերում է «ԱՄՆ ազգային պաշտպանության ռազմավարություն» (ԱՊՌ-2008) փաստաթղթին: Ուշագրավ է, որ Միացյալ Նահանգների պաշտպանության նախարարությունը դա հրապարակել էր դեռևս 2008թ. հունիսին: Ջորջ Բուշի հանրապետական վարչակազմի օրոք այդ գերատեսչությունը ղեկավարում էր Ռոբերտ Գեյթսը: Հետագայում նա վերահաստատվեց այդ պաշտոնում Բարաք Օբամայի դեմոկրատական կուսակցության վարչակարգի օրոք, իսկ ԱՊՌ-2008-ը դրվեց երկրի ներկայիս արտաքին քաղաքականության հիմքում: Հարկ է նշել, որ Օբամայի վարչակազմը իր արտաքին քաղաքականության գլխավոր նպատակների շարքն է դասում աշխարհում հեղինակության վերականգնումը, բարեկամների, գործընկերների, նաև իր հակառակորդների հետ փոխադարձ հարգանքի պայմաններում երկխոսության նախաձեռնումը, գործընկերային նոր միավորումների հիմնումը: Այս ամենի հետ մեկտեղ, այդ նույն ռազմավարության համաձայն, երկրի անվտանգության առջև ծառացած հինգ հիմնական մարտահրավերների շարքում, որոնք նշված են ԱՊՌ-2008-ում, առանձնահատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում հետևյալ սպառնալիքները. տարածաշրջանային ուժեղացող վեհապետությունները և բնական պաշարներին, ինչպես նաև ռեսուրսներին տիրանալու համար երկրների միջև աճող համագործակցությունը: Այլ կերպ ասած` ԱՄՆ-ի թե՛ հանրապետական, թե՛ դեմոկրատական կուսակցությունները արտաքին քաղաքականության նպատակների ու մարտահրավերների գնահատման հարցում դրսևորում են համանման մոտեցումներ: Այս իրողությունը մեզ հուշում է, որ ԱՄՆ-ի գործող վարչակազմի արտաքին քաղաքականությունը վերլուծելիս պետք է բացառենք սուբյեկտիվ գործոնը (Հայոց ցեղասպանության ճանաչման վերաբերյալ Բ.Օբամայի և Հ.Քլինթոնի տված խոստումները, ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի ընդունած բանաձևը): Այս ամենը նկատի ունենալով էլ` հարկ է գնահատել Թուրքիայի դերակատարությունը Հարավային Կովկասում:

ԵՎՐՈՊԱՅԻ ՀԻՎԱՆԴ ՄԱՐԴԸ

16.03.2010

Հարցազրույց «Ազգային Միաբանություն կուսակցության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանի հետ

- Պարոն Գեղամյան, խնդրում եմ Ձեր գնահատականը տալ ԱՄՆ Կոնգրեսի Արտաքին հարաբերությունների կոմիտեի թիվ 252 բանաձևի ընդունման վերաբերյալ:

- Աշխարհաքաղաքական և ֆինանսատնտեսական այս բարդ իրավիճակում, որում հայտնվել են թե՛ աշխարհիս հզորները, թե՛ ընդհանուր առմամբ բոլոր երկրները, դժվար է գերագնահատել ընդունված բանաձևի նշանակությունը: Այո՛, տրված գնահատականը չափազանցություն չէ, քանի որ հանրահայտ ճշմարտություն է այն, որ միջազգային քաղաքականությունը, ինչպես և քաղաքականությունն ամբողջությամբ ոչ այլ ինչ է, քան պայքար իշխանության համար: Ինչպիսին էլ լինեն միջազգային քաղաքականության վերջնական նպատակները, իշխանություն հաստատելը շարունակում է մնալ դրա գերագույն խնդիրը: Ինչո՞վ է ընդունված բանաձևի նշանակությունը բացառիկ: Գաղտնիք չէ, որ 20-րդ դարի 2-րդ կեսից աշխարհի առավել հզոր պետությունները իրենց արտաքին հարաբերությունների հիմքում դրել էին քաղաքագիտության մեջ հայտնի քաղաքական իրապաշտության (Real politic) տեսության սկզբունքները: Ըստ որում, ուշագրավ է, որ դրա հիմնադիրներից է ծագումով Բավարիայից ամերիկացի հայտնի քաղաքագետ Իոահիմ Հանս Մորգենթաուն: Նա դեռ 1948 թ. քաղաքական բեսթսելլեր դարձած իր «Քաղաքականությունը ազգերի միջև» (Politics Among Nations) գրքում առաջարկել էր վեց, ներկայումս համընդհանուր ճանաչման արժանացած, անվիճարկելի դարձած սկզբունք, որոնք կազմում են այդ տեսության առանցքը և որոնցով առաջնորդվել են իրար փոխարինող ԱՄՆ-ի հանրապետական ու դեմոկրատական կուսակցությունները ներկայացնող 11 նախագահները: Հետաքրքիր է, որ Մորգենթաուի այս աշխատությունը վերահրատարակվել է ավելի քան 20 անգամ:

Նա իր գրքում քննադատության էր ենթարկել ամերիկյան քաղաքական և սոցիալական փիլիսոփայությանը ներհատուկ լավատեսությունը մարդու բնության հանդեպ: Նրա կողմից մերժվել էր նաև արտաքին քաղաքականություն իրականացնելիս ապավինելը գիտակցության ամենազորությանը, ինչպես նաև ամերիկյան արժեքների ու հետաքրքրությունների ունիվերսալության բացարձականությանը: Ըստ Մորգենթաուի, ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականության մեջ դա հանգեցրել էր գաղափարապաշտության, բարոյախրատականության, սենտիմենտալականության և մեկուսականության արմատավորմանը: Կրկին փաստենք, որ անցած 60 տարիների ընթացքում իրար հաջորդող ԱՄՆ-ի վարչակազմերը հաշվի էին առել մեծ քաղաքագետի այդ դիտարկումը և իրենց երկրի արտաքին քաղաքականության հիմքում դրել էին պրագմատիկ սկզբունքներ, որոնք բխում էին ԱՄՆի պետական շահերից և միշտ չէ, որ ընդունելի են բարոյականության տեսանկյունից: Ավելին, նրանք հաշվի էին առնում անխուսափելի հակասությունները բարոյական կարգադրագրերի և քաղաքական գործողություն կատարելու պահանջից բխող գործառույթների միջև: Քաղաքական իրապաշտության հիմնական հատկանիշներից է պետական շահի հայեցակարգի սահմանումը, որը հիմնվում է իշխանության ուժի վրա` ներկայացնելով արտաքին քաղաքականության բուն առարկան: