ԻՆՔՆ ԻՐԵՆ ՀԱՂԹԱՀԱՐԵԼՈՎ

15.05.2012, Հայոց աշխարհ

Փորձությունների ծանր պահերին, թերևս, դուրս են հորդում սովորական օրերին հոգուդ խորքում ծվարած զգացումները, ի հայտ են գալիս մարդկային բնավորության մինչ այդ թաքուն գծերը։ Դեպքը, որի ակամա վկան դարձա ես, միանգամայն նորովի բացահայտեց, թվում է՝ ինձ վաղուց հայտնի լեգենդար մարդու՝ Զորի Հայկի Բալայանի կերպարը։ Երեք օր առաջ, մայիսյան մի խաղաղ երեկո, նրանց տուն «այցելեց» դժբախտությունը։ Ողբերգական վթարից զոհվեց նրա փեսան՝ հիանալի բժիշկ, նրա համար հարազատ որդի դարձած Դավիթ Գասպարյանը։ Դավթի մահվան լուրն առնելուց հետո վրա հասած ծանր ժամերին Զորի Բալայանի ընկերներն ու մտերիմները, ովքեր մտովի, ովքեր էլ՝ բարձրաձայն, մի հարց էին տալիս. ինչո՞ւ է աշխարհն այսքան անարդար, ինչո՞ւ է այսքան փորձություն ծանրանում մի մարդու ուսերին։ Զորի Բալայանի կյանքի պատմությունը մեզնից յուրաքանչյուրին ստիպում է խորհել մեր կյանքի սեփական ուղու, մեր կոչման, մեր ընդհանուր հայկական ճակատագրի, անցածի ու հնարավոր գալիքի մասին։ Զորի Հայկի Բալայանը զարմանալի ճակատագրի տեր մարդ է, մարդ, որը, թվում է, իր կյանքի ամեն մի փուլում հաղթահարել է ինքն իրեն։ Լինի ծովագնացության ժամանակ, թե Ռյազանի բժշկական ինստիտուտում սովորելիս, Կամչատկայում, թե հայրենի Արցախում աշխատելիս, արդեն լեգենդ դարձած «Կիլիկիայի», թե «Արմենիայի» նավախելին, կամ էլ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ամբիոնից ելույթ ունենալիս, երբ, թվում է, ամեն մարդ չէր կարողանա դիմանալ այդքան հզոր հոգևոր և ֆիզիկական լարվածությանը՝ նա ոչ միայն չկոտրվեց, այլև, հակառակը, ամրացավ։ Նա անսասան ժայռի նման մարմնավորում է հայոց, ղարաբաղյան ոգու ամրությունը։ Եվ այսօր, երբ հիշողությանս մեջ արթնանում են Արցախի հերոսները, նրանցից յուրաքանչյուրի բնավորության մեջ Զորի Բալայանից մի ինչ-որ բան եմ տեսնում։

ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ԿԱԶՄԱՎՈՐՄԱՆ ԳԱՂԱՓԱՐԻ ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔԸ ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ԿՈՐՈՒՍՏՆ է

05.05.2012, Հայոց աշխարհ

Եվրասիական միության կազմավորման գաղափարի իրագործումը, առանց չափազանցության կարելի է պնդել, ԱՊՀ անդամ երկրների ինքնիշխանության պահպանման կարեւորագույն պայմանն է։ Այս եզրահանգումը հաստատելու համար մտովի վերլուծենք, թե ինչ իրադարձություններ տեղի ունեցան աշխարհում, հատկապես Մեծ Մերձավոր Արեւելքի տարածաշրջանում, վերջին մի քանի տարիներին։
Եվ այսպես, 2007թ. փետրվարի 10-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը ելույթ ունեցավ Մյունխենյան կոնֆերանսում՝ անվտանգության քաղաքականության հարցերի վերաբերյալ։ Հազվադեպ է պատահում, երբ պետության ղեկավարի հրապարակային ելույթը խոշոր քաղաքական իրադարձություն է դառնում եւ դուրս գալիս մի երկրի շրջանակներից։
Առավել եւս, երբ այն դառնում է տարվա իրադարձություն, ավելին՝ երբ դրա սկզբունքային դրույթները կանխորոշեցին Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին քաղաքական դոկտրինի բովանդակությունն առաջիկա առնվազն տասը տարիների համար։ Նման բնորոշումը լիովին վերաբերում է Ռուսաստանի նախագահի ելույթին։

Հիշենք այդ ելույթի որոշ առանցքային դրույթներ. «Արդի աշխարհի համար միաբեւեռ աշխարհը ոչ միայն ընդունելի չէ, այլեւ առհասարակ անհնար է; մեկ պետության, առաջին հերթին, իհարկե, Միացյալ Նահանգների իրավունքի ամբողջ համակարգը զանց է առել իր ազգային սահմանները բոլոր ոլորտներում՝ ե՛ւ տնտեսությունում, ե՛ւ քաղաքականությունում, ե՛ւ հումանիտար ոլորտում պարտադրվում է մյուս պետություններին, մի ձեռքով «բարեգործական օգնություն» է բաժանվում, մյուսով ոչ միայն կոնսերվացվում է տնտեսական հետամնացությունը, այլեւ դեռ մի բան էլ շահույթ է հավաքվում. մենք մոտեցել ենք սահմանագծային պահի, երբ պետք է լրջորեն մտածենք գլոբալ անվտանգության ամբողջ ճարտարապետության մասին»։

Ռուսաստանի առաջնորդի այս հիմնարար գնահատականներն էլ հենց հրատապ են դարձնում նոր ինտեգրացիոն ձեւաչափի ձեւավորման գաղափարը հետխորհրդային տարածքում։ Բայց, կարծում ենք, իմաստ ունի փոքր-ինչ հանգամանորեն անդրադառնալ համաշխարհային զարգացման համար այն կործանարար հետեւանքներին, որոնցով լի է աշխարհի միաբեւեռ մոդելի պահպանումը։
Միաբեւեռ աշխարհի՝ նշանակալիությամբ առաջին ավերիչ հետեւանքը 2008-2009թթ. համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամն էր։ Հատկանշական է, որ դրա մասին կանխատեսում էին ռուսաստանցի տնտեսագետներ Միխայիլ Խազինը եւ Անդրեյ Կոբյակովը դեռ 2003թ.՝ «Դոլարի կայսրության մայրամուտը եւ Pax Americana-ի ավարտը» գրքում, ինչպես նաեւ Նյու Յորքի համալսարանի տնտեսագիտության պրոֆեսոր Նուրիել Ռուբինին 2006թ.։
Կարծում ենք, կարիք չկա մանրամասն անդրադառնալ համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամի պատճառներին, դա այլ վերլուծության թեմա է։ Սակայն անվիճելի է, որ գլխավոր պատճառներից մեկը ԱՄՆ Դաշնային պահուստային համակարգի (ԴՊՀ) անբաժանելի եւ անվերահսկելի մոնոպոլիան էր ԱՄՆ դոլարի թողարկման հարցում, որը, 1944թ. Բրետոն-Վուդսյան համաձայնագրերի համապատասխան, ոսկու հետ միասին դարձավ համաշխարհային արժույթի տեսակներից մեկը։

ՊԱՐՈՆԱՅՔ ՅԱԼԱՆՉԻՆԵՐ, ՊԱՊԱՆՁՎԵՔ

27.04.2012, Հայոց աշխարհ

ՀՀՇ պարագլուխներին որեւէ բան բացատրելը միանգամայն պարապ զբաղմունք է, եւ հատկապես հիմա, երբ հայտնվել են հոգեվարքի մեջ

Տեսնելով, որ հասարակության հետաքրքրությունը իր նկատմամբ գնալով մարում է, ՀՀՇ-ն դիմեց միայն իրեն հատուկ հնարքի, այն է` սեւացնել, պախարակել, անվանարկել այն բոլոր ուժերին, ովքեր չեն ձայնակցում իրենց: Ըստ որում, քաղաքական առանձին ուժեր, որոնք ոչ վաղ անցյալում եւ հիմա էլ իշխանության մաս են կազմում, այսօր, բարեհունչ կարգախոսների ներքո համագործակցելով ՀՀՇ-ի հետ, անհաջող փորձեր են անում իրենց վրա չվերցնել այդ լուտանքների, անվանարկումների, հայհոյախոսության բաժինը:
Փաստորեն հին ու նոր իշխանավորների որոշակի հատվածը, երեւանյան բարբառով ասած, դավաճանում են թե՛ Ռոբերտ Քոչարյանին, թե՛ Սերժ Սարգսյանին: Հիրավի ուշագրավ, սակայն հետն էլ նողկալի պատկեր է: Այս հարցերի մեջ խորանալը թերեւս առանձին վերլուծության նյութ է:
Ընթերցողի դատին ներկայացվող այս հոդվածի նպատակն է համառոտ գնահատական տալ, ներկայացնել, թե Լ.Տեր-Պետրոսյանի եւ յուր հոգեւոր զավակ ՀՀՇ-ի իշխանավարության տարիներին անդառնալի ի՞նչ կորուստներ է կրել մեր երկիրը:
Կանխավ ասեմ՝ հայցում եմ ընթերցողի ներողամտությունը, քանզի հարկադրված եմ լինելու մեջբերել պաշտոնական սկզբնաղբյուրներից վիճակագրական բազում ցուցանիշներ, որոնք առավել քան ցայտուն են բնութագրում մեր երկրի տնտեսության գահավիժումը 1990-1997 թթ.:
Եվ այսպես. Ազգային վիճակագրական ծառայության «Տնտեսական բարեփոխումների առանձնահատկություններն ու փուլերը Հայաստանում 1991-1998 թթ.» ժողովածուի համաձայն` 1990-1997 թթ. արձանագրվել է արդյունաբերական արտադրանքի խորը անկում: Եթե արդյունաբերական արտադրանքի ընդհանուր ծավալի ինդեքսը 1990թ. ընդունենք որպես բազային, այն է՝ 100%, ապա 1997թ. այն կազմել է 1990թ. ընդամենը 47%-ը, այդ թվում` արդյունահանող ճյուղում` 22%, էլեկտրաէներգետիկայում` 49%, գունավոր մետալուրգիայում` 33%, մեքենաշինության եւ մետաղամշակման ոլորտում` 26%, էլեկտրատեխնիկական արդյունաբերությունում` 11%, հաստոցաշինական եւ գործիքաշինական ոլորտում` 45%, թեթեւ արդյունաբերությունում` 48%, շինանյութերի արտադրությունում` 34%:
Ահա սա է ձեր` պարոն Լեւոն եւ արամիկ մանուկյաններ, ՀՀՇ-ական իշխանության 7 տարվա մոնղոլ-թաթարական արշավանքի արդյունքը:
Արդյունաբերության գահավիժումը խիստ բացասաբար է անդրադարձել մեր երկրի արտաքին առեւտրի վրա. մենք պարզապես կորցրինք տեղական արտադրանքի սպառման շուկաները արտասահմանյան երկրներում: Այդ կորուստը մինչ օրս չի հաջողվում հաղթահարել: Այսպես. եթե 1990թ. Հայաստանի արտաքին առեւտրի շրջանառությունը 4 մլրդ 666 մլն 400 հազար դոլար էր, որից արտահանման ծավալը՝ 2 մլրդ 1 մլն 500 հազար դոլար, ապա 1997թ. արտաքին առեւտրի շրջանառությունը կրճատվեց ավելի քան 4,1 անգամ` կազմելով 1 մլրդ 124 մլն 800 հազար դոլար, իսկ արտահանման ծավալները կրճատվեցին 8,6 անգամ` կազմելով ընդամենը 232 մլն 500 հազար դոլար:

ՍԽԱԼ ԿԼԻՆԵՐ ՕԳՏԱԳՈՐԾԵԼ ՄԻԱՅՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏԱԿԱՆԻ ՆԵՐՈՒԺԸ

Հարցազրույց Հանրապետական խորհրդարանական խմբակցության անդամ ԼԵՌՆԻԿ ԱԼԵՔՍԱՆՅԱՆԻ հետ

24.03.2012, Հայոց աշխարհ

….
-Շատ է խոսվում այն մասին, որ հանուն պատգամավորական մանդատի ոմանք քաղաքական դաշտն են փոխում, հրաժարվում են իրենց կեցվածքից ու սկզբունքներից:
-Քաղաքական առումով այստեղ բարոյական խնդիր չկա: Քաղաքականությունը նաեւ հնարավորին հասնելու արվեստն է: Կան մարդիկ, որ քաղաքականության մեջ չեն եղել, ոչ էլ այս կամ այն կուսակցության նվիրյալն են եղել, բայց քաղաքական ուժի հետ ճանապարհ անցնելու հնարավորություն են ստացել եւ օգտվել են այդ հնարավորությունից:
Ես կխոսեմ միայն Հանրապետականի ցանկում ընդգրկված գործող պատգամավորների ու քաղաքական գործիչների մասին: Վիկտոր Դալլաքյանը ո՞ւմ պետք է սատարի, եթե ոչ Հանրապետականին ու Սերժ Սարգսյանին՝ անկախ նրանից, թե նախկինում ինչպես է քննադատել մեզ:
Դա բոլորովին չի նշանակում, թե վաղը Դալլաքյանը չի քննադատելու, կամ Հանրապետականի հին անդամները չեն քննադատում այս կամ այն վատ, վնասակար երեւույթը:
Ոչ ոք չի կարող ժխտել, որ Արտաշես Գեղամյանը կարող է իր հետեւից մեծ զանգվածներ տանել: Բայց նա մեր երկրի համար ճակատագրական պահին խելամտորեն չգնաց քաղաքացիական առճակատման ճանապարհով, այլ մնաց քաղաքական քննադատի ու ընդդիմախոսի իր դերում, ինչը նաեւ օգտակար եղավ: Ի դեպ, Արտաշես Գեղամյանը առաջին օրվանից էլ սատարել է նախագահ Սերժ Սարգսյանին:
1993-ին ես ինքս չէի ճանաչում Մանվել Գրիգորյանին եւ զարմացած էի, երբ Սերժ Սարգսյանը նրանից դժգոհող Վազգեն Սարգսյանի հետ վիճելիս ուղղակի պնդեց, որ Մանվելը հերոս է: Գեներալ Մանվել Գրիգորյանը թեեւ համալսարաններ չի ավարտել, բայց կյանքի մեծ ճանապարհ ու փորձություններ է անցել, իսկ այդ ճանապարհը մարդուն քաղաքական ու պետական գործիչ է դարձնում:

ԳԵՎՈՐԳ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ