Ո՞ՐՆ Է ԱԶԳԸ ՀԱՄԱԽՄԲԵԼՈՒ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ

«ԱԶԳԱՅԻՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ» ԱՌԱՋՆՈՐԴ ԱՐՏԱՇԵՍ ԳԵՂԱՄՅԱՆԸ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒՄ Է ԻՐ ՏԱՐԲԵՐԱԿԸ

«Հայոց Աշխարհ», 20. XII. 2008:

- Պարոն Գեղամյան, ինչպես հայտնի է, ԵԽԽՎ Մոնիտորինգի հանձնաժողովի նիստում օրերս քննարկվեց Հայաստանի կողմից 1609 և 1620 բանաձևերի կատարման վերաբերյալ Թոմաս Համարբերգի զեկույցը: Ընդունվել է առաջարկ հունվարյան նստաշրջանում զրկել Հայաստանի պատվիրակությանը ձայնի իրավունքից: Ինչպե՞ս եք գնահատում Մոնիտորինգի հանձնաժողովի ընդունած որոշումը:

- Նախ, ուզում եմ ընթերցողների ուշադրությունը սևեռել աչք զարնող հետևյալ իրողության վրա: Առաջին տպավորությունն այնպիսին է, որ ԼՏՊ-ն իր թիմակիցների հետ այնպիսի ցնծություն և բավարարվածություն չէին ապրի մարտի 1-2-ի գործով կալանավորվածներին համաներում շնորհելու պարագայում, ինչքան ըմբոշխնում են հիմա, երբ Եվրախորհրդի Խորհրդարանական Վեհաժողովի Մոնիտորինգի հանձնաժողովն ընդունեց բանաձևի նախագիծ, որը ներկայացվելու է 2009 թ. հունվարի 26-30-ին տեղի ունենալիք ԵԽԽՎ նստաշրջանի քննարկմանը:

Փարիզում ակնկալված իրադարձություն է տեղի ունեցել, բայց եթե հիմա փորձենք ձեզ հետ զուտ գնահատականներ տալ կատարվածին, ապա ի սկզբանե սխալ ուղի ընտրած կլինենք: Ասեմ` ինչո՞ւ:

Փաստորեն, Եվրախորհուրդը, լինելով քաղաքական մարմին, ներկայումս ավելի շատ հակված է գործունեություն ծավալել իրավական դաշտում: Գիտենալով դա, պարտավոր էինք ձեզ հետ միասին նախապես Եվրախորհրդի առաջ խնդիր դնել, որ այդ կազմակերպությունը տա մարտի 1-ին Հայաստանում տեղի ունեցածի քաղաքական գնահատականը: Այդ դեպքում նրա գործունեությունը, այն է` քաղաքական գնահատական տալը, ինքնին հասկանալի և ընդունելի կլիներ:

Այլապես, ստացվում է, որ Հայաստանի Հանրապետության իշխանություններին և, ինչու չէ, ժողովրդին փորձում են պատժել զուտ նրա համար, որ իշխանությունները մարտի 1-ից հետո մեր երկրում կարողացան կանխել քաղաքացիական պատերազմը` դրանից բխող ամենածանր հետևանքներով: Փաստենք, որ եթե մարտի 1-ին չձեռնարկվեին կտրուկ միջոցներ, իրադարձությունները ինքնահոսի թողնվեին, ապա Հայաստանի Հանրապետությունում սկիզբ էր առնելու զինված առճակատում` մեծաթիվ մարդկային զոհերով: Սա է դաժան ճշմարտությունը:

Եվ հիմա, ըստ էության, Եվրախորհրդի Խորհրդարանական Վեհաժողովի քննարկմանն է ներկայացվում մի նախագիծ, ուր առաջարկվում է «կասեցնել Հայաստանի խորհրդարանական պատվիրակության քվեարկելու իրավունքը, քանի դեռ Հայաստանի իշխանությունները հստակորեն չեն ցուցաբերել իրենց քաղաքական կամքը` լուծելու 2008 թ. մարտի 1-2-ի իրադարձություններից հետո կալանավորվածներին ազատ արձակելու հարցը»: Մի խոսքով, պատժում են իշխանություններին, որ նրանք կանխել են քաղաքացիական պատերազմը:

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵԿՆԱԲԱՆ ԱՐՄԵՆ ԴՈՒԼՅԱՆԻ «25 ՐՈՊԵ» ՀԵՂԻՆԱԿԱՅԻՆ ՀԱՂՈՐԴԱՇԱՐԻ ՀՅՈՒՐԸ ԱՐՏԱՇԵՍ ԳԵՂԱՄՅԱՆՆ Է (21.10.2008թ.)

ԱՐՄԵՆ ԴՈՒLՅԱՆ - Բարև Ձեզ, հարգելի հեռուստադիտողներ, սկսում ենք մեր հերթական հաղորդումը` «25 րոպե», և այսօր ուզում ենք խոսել մեր տարածաշրջանում վերջին ամիսներին կատարված աննախադեպ դեպքերի մասին: Միանգամից ներկայացնեմ` մեր հաղորդման այսօրվա հյուրը «Ազգային Միաբանություն կուսակցության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանն է: Շատ շնորհակալություն, պարոն Գեղամյան, որ եկաք: Սկսենք վրաց-ռուսական պատերազմից: Իմ կարծիքով, սա տարածաշրջանում ամենավատ բանն էր, որ տեղի է ունեցել վերջին 10-15 տարվա ընթացքում, իհարկե, Ղարաբաղյան պատերազմից հետո: Հայաստանը հայտնվեց մի անսովոր վիճակում, երբ իր բարեկամ երկու ընկերները սկսեցին կռվել, և Հայաստանն էլ իր բաժինը ստացավ, փաստորեն, ճանապարհները փակվեցին: Համաձա՞յն եք նման գնահատականի հետ և ի՞նչ եղավ դրանից հետո, դրա հետևանքները:

Ա. ԳԵՂԱՄՅԱՆ - Նախ, շնորհակալություն, որ հրավիրեցիք: Ձեր հարցադրումները միանգամայն տեղին են, այո, շատ ծանր իրադարձություններ տեղի ունեցան Հարավային Կովկասում, մասնավորապես, հարավօսեթական-վրացական պատերազմը, որին հարկադրված էր միջամտել նաև Ռուսաստանի Դաշնությունը: Պատմական կարճ ակնարկ անեմ. 1989 թ., երբ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում նախագահում էր Ջորջ Բուշ Ավագը, նա դիմեց ամերիկյան ժողովրդին` ասելով, որ Պանամայում սպանվել է ամերիկացի զինծառայող, մյուս զինծառայողը վիրավորվել է, երրորդ զինծառայողը դաժան ծեծի է ենթարկվել և նրա կնոջ նկատմամբ սեքսուալ ոտնձգություններ են իրականացրել: Բավական է` ասել էր Բուշը: Եվ դրանից հետո սկսվեց ամերիկյան ներխուժումը Պանամա, և ամերիկացի ժողովուրդը մի մարդու պես պաշտպանեց պրեզիդենտ Բուշ Ավագի ռազմական գործողություններ սկսելու որոշումը: Հիմա, եթե այդ ֆոնի վրա վրացական դեպքերն ենք բնութագրում, կարելի է ասել, որ, այո, բոլորիս համար շատ ցավալի զարգացումներ եղան, բայց դա է իրողությունը: Կոնֆլիկտը, թերևս, անխուսափելի էր, եթե հաշվի առնենք այն գործընթացները, որի ականատեսը եղանք: Ի՞նչ էր ստացվում: Ստացվում էր այն, որ երբ Վրաստանն անդամակցում էր ՆԱՏՕ-ին, Ռուսաստանը, ասես թե, ընդհանրապես դուրս էր մղվում Հարավային Կովկասից: Իսկ դա խախտում էր ՆԱՏՕ-ի և Ռուսաստանի միջև եղած այն բոլոր պայմանավորվածությունները, որ ժամանակին ձեռք էին բերվել Գորբաչովի և Հելմուտ Կոլի միջև: Երբ Բեռլինը երկու մասի բաժանող պատը քանդվեց, փլուզվեց, պարտավորվածություն կար, որ ՆԱՏՕ-ն չի ընդարձակվելու դեպի Արևելք: Իսկ երբ ակնհայտ դարձավ, որ Վրաստանը կարող է անդամակցել Հյուսիսատլանտյան դաշինքին, ահա այս պայմաններում Ռուսաստանը, օգտվելով ՄԱԿ-ի, եթե չեմ սխալվում 51-րդ բանաձևից, պաշտպանեց Աբխազիայում և Հարավային Օսեթիայում գտնվող իր քաղաքացիներին, ինչպես Բուշ Ավագը Պանամայում պաշտպանեց իր քաղաքացիների անվտանգությունը: Դա, ինչ խոսք, Հայաստանի համար շատ ծանր հետևանքներ ունեցավ: Մասնավորապես, մեր հանրապետության վարչապետը վերջերս ասաց, որ էկոնոմիկան շուրջ 600-700 մլն դոլարի վնաս կրեց: Հիմա Հայաստանի պարագայում ի՞նչ էր նշանակում այս կոնֆլիկտը: Սա նշանակում էր` թող հույսները կտրեն բոլոր այն երկրները, որ մտածում են, թե կարող են ռազմական ճանապարհով լուծել քաղաքական նման լուրջ հարցեր ու խնդիրներ:

Ա. Դ. - Դա մեզ համար դրական էր:

Ա. Գ. - Անշուշտ, դրական էր: Կատարվածը վերջին մեկ տարվա ընթացքում երրորդ նախադեպը դարձավ, երբ ազգերի ինքնորոշման սկզբունքին տրվեց առաջնություն: Ես նկատի ունեմ Կոսովոն, նկատի ունեմ Հարավային Օսեթիան և Աբխազիան:

Ա. Դ. - Դա էլ է մեզ համար դրական:

Ա. Գ. - Դա էլ է մեզ համար դրական, առավել ևս, որ տարիներ առաջ Եթովպիայում ինքնորոշվել էին Էրիտրեյայի ժողովուրդը, Ինդոնեզիայում` Արևելյան Թիմորի: Անշուշտ, դա էլ դրական է: Այդ ֆոնի վրա ՄԱԿ-ի 63-րդ Գլխավոր Ասամբլեայում շատ հետաքրքիր ելույթով հանդես եկավ պրեզիդենտ Սարգսյանը…

Ա. Դ. - Տեսեք, Դուք պատերազմից հետո դրական երկու բան անվանեցիք, ես բացասականը նշեմ: Մենք առանց այն էլ հարևանություն ենք անում մի երկրի հետ` Իրանի հետ, որի նկատմամբ երկու բևեռների` Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի, այսպես ասենք, Արևմուտքի տեսակետները լրիվ հակասական են, տրամագծորեն հակառակ, այսինքն` Ռուսաստանը միջուկային ատոմակայան է կառուցում Իրանում, Բուշը հորդորում է Իրանին, որ եթե չդադարեցնեն ուրանի հարստացումը, ապա ամերիկացիները կդիմեն ցանկացած միջոցի, ենթադրվում է նաև ռազմական: Հիմա, ունենք նման հարևան, և երկրորդ` Վրաստանի հարևանությունը, որտեղ էլի երկու տերություններ բախվում են: Եթե հաշվի առնենք, որ մյուս երկու հարևանների հետ մեր հարաբերությունները բոլորը գիտեն, թե ինչպիսին են, չի՞ ստացվում, որ մենք այս հարցում հայտնվեցինք շատ վատ դրության մեջ:

Ա. Գ. - Մենք պետք է դիվանագիտական հմտություն դրսևորենք ու հեռատեսություն ունենանք, որ եղած բարդություններն օգտագործենք ի նպաստ մեր երկրի: Մասնավորապես, նույն Իրանի առկայությունը, թերևս, գալիս է համոզելու, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության շահերից է բխում, որ Հայաստանի Հանրապետությունը Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցը լուծի այն եղանակով, որպեսզի բացառվի միջազգային խաղաղարար ուժերի մուտքը մեր տարածաշրջան: Զարգացում, որն արևմտյան երկրները փորձում են անպայմանորեն կյանքի կոչել, ինչին, բնական է, դեմ է Ռուսաստանի Դաշնությունը: Այդ նույն արևմտյան երկրների դիրքորոշումները, երբեմն, ավա՜ղ, հայանպաստ չեն, և այդ պայմաններում Իրանը, կամա թե ակամա, դառնում է Հայաստանի Հանրապետության դաշնակիցը: Դա դրակա՞ն երևույթ է, անշուշտ: Մեր հարևաններին մենք չենք ընտրել, այդպես է ի վերուստ ստացվել և դա նաև դրական դեր է ունեցել: Հիշենք, հայ-ադրբեջանական հակամարտության տարիներին, երբ ազատագրված տարածքներից հազարավոր ադրբեջանցիներ անցան Իրանի սահմանը, այդ երկրի պետական այրերը դրսևորեցին հեռատեսություն և, ինչ խոսք, առաջին հերթին ելնելով իրենց երկրի շահերից կատարեցին հայանպաստ որոշումներ, այն է` չարտոնեցին, որ Իրանի տարածքով նրանք անցնեն Նախիջևան: Մենք դա պետք է գիտակցենք: Մեր մյուս բարեկամը` Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, յուրահատուկ շահեր ունի Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում և դրանք, ավա՜ղ, միշտ չէ, որ համընկնում են Հայաստանի ազգային շահերի հետ:

Ա. Դ. - Շատ լավ, բայց քանի որ խոսեցինք ինքնորոշման և Սերժ Սարգսյանի ելույթի մասին, ասեմ, բոլորս գիտենք, որ այդ ելույթից հետո դրա կապակցությամբ Հայաստանում հնչեց նաև քննադատություն, մասնավորապես, հենց այդ ինքնորոշման հետ կապված հարցերում: Դուք ի՞նչ կարծիքի եք այդ մասին:

Ա. Գ. - Տեսեք, թե կյանքը ի՞նչ հետաքրքիր է դասավորվում: Սերժ Սարգսյանի մոլեռանդ պաշտպանները հիմա նրան քննադատում են, իսկ մոլեռանդ քննադատողը հիմա պաշտպանելու է արդարությունը, իսկ պաշտպանելով արդարությունը, կստացվի, որ ես պաշտպանում եմ Նախագահ Սարգսյանի գիծը:

Ա. Դ. - Մեր երկրում հաճախ են նման բաներ տեղի ունենում:

Ա. Գ. - Այո: ՄԱԿ-ի 63-րդ Գլխավոր Ասամբլեայում պարոն Ս. Սարգսյանը, մասնավորապես, ասաց հետևյալը. ինքնորոշման իրավունքի իրականացումը շատ հաճախ համազոր է դառնում «ինքնասպանության»: Եվ դա քննադատվեց նրա հակառակորդների կողմից, նրանց կարծիքով, այդ միտքը ելույթի ամենաանհաջող դրվագն էր: Մինչդեռ դա ամենահաջող գնահատականներից էր և ասեմ, թե ինչու: Դեռ 1970 թ. ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայում ընդունվել է դեկլարացիա «Մարդու իրավունքների, հիմունքների և սկզբունքների մասին», որտեղ պետությունների փոխբարեկամական հարաբերությունների հիմքում առանձնահատուկ դրված են երկու` ազգերի ինքնորոշման և տարածքային ամբողջականության սկզբունքները: Փաստորեն, Նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասաց` սիրելի ՄԱԿ, ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ, ձեր աչքի առաջ ոտնահարվում է այդ հիմնարար դեկլարացիայի մայր սկզբունքներից մեկը: Դա, ըստ էության, ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի հասցեին ուղղված խիստ քննադատություն էր առ այն, որ այն, ինչ ամրագրվել է դեկլարացիայի մեջ և այսօր, երբ մենք մեր իսկ ընդունած որոշումը փորձում ենք կյանքի կոչել, ապա այն դառնում է հավասարազոր ինքնասպանության: Շատ համարձակ հարցադրում էր: Ինչ վերաբերում է մյուս հարցերին այնտեղ ուրիշ երանգներ էլ կային, դրանք էլ թողնենք պարոն Սարգսյանի աշխատակազմի պարզաբանումներին:

Ա. Դ. - Այո, բայց քանի որ Ղարաբաղի հարցին անցանք, ասենք, որ եղավ մի քանի հայտարարություն: Առաջինը` Մեթյու Բրայզայի կողմից, հետո` Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի կողմից, Աբդուլլահ Գյուլն էլ տարածքների մասին ինչ-որ հայտարարություն արեց և այլն: Հայաստանի իշխանությունների լռությունը, այսինքն` դրանք անպատասխան թողնելը, հասարակությունում ձևավորեցին մտահոգություն, որ կատարվում է ինչ-որ մի բան, որի մասին իշխանությունները մեզ չեն ուզում ասել, բայց դրսից դա ինչ-որ չափով գաղտնազերծվում է: Եվ դրան ավելացրած Լևոն Տեր-Պետրոսյանի վերջին հավաքում հնչած այդ 10 կետերը, որոնց շրջանակում էլ, ենթադրաբար, պետք է լուծվի Ղարաբաղի հարցը:

Ա. Գ. - Դուք սկսեցիք Մեթյու Բրայզայի հայտնի հայտարարությունից, ըստ որի առաջնությունը պետք է տալ տարածքային ամբողջականության սկզբունքին, և որից մերոնք խրտնել էին: Ընդհակառակը, պետք է ողջունել Մեթյու Բրայզայի այդ միտքը, այն պարզ պատճառով, որ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության պահպանման պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդը Ադրբեջանի կողմից ենթարկվեց սպանդի, իսկ Մարդու իրավունքների հռչակագրի ամենակարևոր` մայր սկզբունքը, կյանքի իրավունքի ապահովման սկզբունքն է, և մնացած բոլոր սկզբունքները պետք է ենթարկեցնել այդ հիմնարար սկզբունքին: Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության պայմաններում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը էթնիկ զտումների ենթարկվեց, սպանդի ենթարկվեց, կնշանակի, հիմա արդեն տարածքային ամբողջականության և ազգերի ինքնորոշման իրավունքի այդ երկու սկզբունքները պետք է ենթարկեցնել Լեռնային Ղարաբաղի ազգաբնակչության մայր իրավունքի երաշխավորմանը, այն է` ապրելու իրավունքի: Եվ դա պարտադրում է մեզ, որ առաջին պլան մղենք ինքնորոշման սկզբունքը, որը երաշխավորում է մարդկանց ապրելու իրավունքը, որովհետև մենք տարածքային ամբողջականության դառը, ողբերագական պտուղներն արդեն ճաշակել ենք:

Ինչ վերաբերում է Սերգեյ Վիկտորովիչ Լավրովի հայտնի հայտարարությանը` տրված «Ռոսիյսկայա գազետա»-ին (եթե չեմ սխալվում, հոկտեմբերի 7-ի կամ 6-ի համարում էր), ապա ես չզլացա և ուսումնասիրեցի նրա վերջին 3 ամիսների բոլոր ելույթները, մասնավորապես, կարդացի սեպտեմբերի 11-ին լեհական շատ ծանրակշիռ «Գազետա Վիբոռչա»-ին տված ինտերվյուն: Տեսեք, ի՞նչ է ասում այնտեղ Սերգեյ Վիկտորովիչը: Տարածքային ամբողջականության և ինքնորոշման սկզբունքները միջազգային իրավունքում ունեն հավասարազոր նշանակություն և դիալեկտիկորեն փոխշաղկապված են, նշում է նա: Դա ուղղակիորեն հաստատում է 1970 թ. միջազգային իրավունքի մասին ՄԱԿ-ի ընդունած դեկլարացիայի հիմնական դրույթները, ինչը ես հիշատակեցի, և որը հետագայում ամրագրվեց 1975 թ. Հելսինկյան պայմանագրի Եզրափակիչ փաստաթղթում: Հարավային Օսեթիան և Աբխազիան փաստացի եղել են անկախ պետություններ` համաձայն ԽՍՀՄ-ի 1990 թ. ապրիլի 3-ի օրենքի: Այդ օրենքի համաձայն` նաև Վրաստանն է անկախ ճանաչվել. սրանք Լավրովի խոսքերն են: Եվ հետո խոսվում է հետևյալի մասին. «Վրաստանի ղեկավարները բազմիցս ռազմական ճանապարհով փորձել են ենթարկեցնել Հարավային Օսեթիան, ամեն կերպ դիսկրիմինացիայի ենթարկելով նրա բնակիչներին, ընդհուպ մինչև զանգվածային սպանություններ, այսինքն` խախտել են մարդկանց մայր իրավունքը` ապրելու իրավունքը»: Փաստորեն, ամեն ինչ ճիշտ և ճիշտ նույնն է, ինչի ականատեսն ենք եղել Լեռնային Ղարաբաղում: Այնպես որ, մենք պետք է զինվենք համբերությամբ և երբ պահը գա այդ ժամանակ ասենք` հարգելի պարոն Բրայզա, Դուք շատ ճիշտ եք և Դուք, լինելով օրինապաշտ ամերիկացի, պետք է առաջնորդվեք միջազգային իրավունքի սկզբունքներով, որոնք տվյալ հարցի վերաբերյալ ամրագրված են 1970 թ. ՄԱԿ-ի հայտնի դեկլարացիայում: Իսկ Սերգեյ Վիկտորովիչ Լավրովին էլ խնդրենք, որ հավատարիմ մնա իր իսկ պնդումներին, որոնք նա արել է սեպտեմբերի 11-ին …

Ա. Դ. - Եվ նա Ձեզ կպատասխանի` ես դրա հետ նաև ասել եմ, որ Ղարաբաղի հարցը որևէ կապ չունի Հարավային Օսեթիայի և Աբխազիայի հետ:

Ա. Գ. - Հասկանալի է: Չակերտները բացեմ. Ռուսաստանի Դաշնությունը շատ լավ գիտակցում է, որ Վրաստանի այսօրվա իշխանությունները նայում են դեպի ԱՄՆ և դեպի Եվրամիություն: Նա շատ լավ գիտակցում է, որ ադրբեջանական իշխանությունները, ինչպես գայլն է նայում անտառին, այնպես էլ նրանք են նայում Անկարային: Եվ այս պարագայում, ուզում ենք, թե չենք ուզում, Հայաստանի Հանրապետությունը իրապես դառնում է Ռուսաստանի Դաշնության ամենապահանջված ռազմաքաղաքական դաշնակիցը: Իսկ Լավրովը, բնականաբար, պետք է ասի այն, ինչ ասել է, որ վաղը, մյուս օրը արևմտյան մամուլը հակառուսական, թշնամական տեղեկատվական պատերազմ չծավալի` մեղադրելով Ռուսաստանի Դաշնությանը կայսերապաշտական նկրտումների մեջ, նրան վերագրի նոր բան, որ հիմա էլ ուզում է Լեռնային Ղարաբաղը ենթարկի անեքսիայի: Եվ, զարգացնելով այդ թեզը, շարունակի` ասելով, որ Ղարաբաղը տալով Հայաստանին` Ռուսաստանն ինքն է շարունակելու իշխել այդ տարածաշրջանում: Այնպես որ, ամեն ինչ գնում է բնականոն հունով, և ստեղծված իրավիճակում բարձր եմ գնահատում Հայաստանի իշխանությունների լռությունն այս հարցում, որովհետև, սովորաբար, խուճապահար, օրումեջ ասուլիսներ են անում իրենց վատ, թույլ զգացող իշխանությունները: Այս բոլոր երևույթների մեջ արդարացի կլիներ նաև դրականը տեսնել, առավել ևս, որ այդ դրականը, այո, կա:

Ա. Դ. - Լավ, պարոն Գեղամյան, քանի որ Անկարայի անունը տվեցիք, խոսենք նաև այդ մասին: էլի դա աննախադեպ բան էր, համենայնդեպս ես չեմ հիշում, որ որևէ հարցի շուրջ երկրորդ և երրորդ նախագահերի միջև տարաձայնություն լինի: Այս դեպքում Ռոբերտ Քոչարյանն ակնհայտ ասաց, որ նա Հայաստան չէր հրավիրի Աբդուլլահ Գյուլին: Հիմա, տեսեք, հասարակության շրջանում երկու այսպիսի հարցադրում կա` ի՞նչու համար կանչեցին, մյուս կողմն էլ խորհում է` իսկ մի՞գուցե դա ինչ-որ հեռանկարային պրոցեսի սկիզբ է:

Ա. Գ. - Հասկանալի է: Ցավոք, մեր լրագողները, քավ լիցի, խոսքս ձեզ չի վերաբերում, ես ձեզ շատ հարգալից եմ վերաբերվում:

Ա. Դ. - Դե, խնդրում եմ, մյուս լրագրողներին էլ չքննադատեք:

Ա. Գ. - Չեմ քննադատում, ընդհակառակը, ես նրանց ուշադրությունը ուզում եմ հրավիրել հետևյալ հանգամանքի վրա. չէ՞ որ Վարդան Մինասիչը և Ռոբերտ Սեդրակիչը քանիցս ասել են, որ իրենք արտաքին ոլորտում փոխլրացման, կոմպլեմենտարիզմի քաղաքականություն են վարում: Այսինքն` մեկը շոյում է Ամերիկայի սիրտը, մյուսը` գուրգուրում Ռուսաստանին, երկուսն էլ ջերմությամբ են վերաբերվում Եվրամիությանը: Հիմա, պարոն Սերժ Սարգսյանը, տվյալ պարագայում, շոյեց Ամերիկայի սիրտը, իսկ Ռոբերտ Քոչարյանն էլ իր հայտարարությամբ` Ռուսաստանի սիրտը:

Ա. Դ. - Այսինքն` նույն կոմպլեմենտար…

Ա. Գ. - Այսինքն` նույն կոմպլեմենտար քաղաքականությունն է, ի՞նչ հակասությունների մասին կարող է խոսք լինել: Կա Հայաստանի ազգային պետական շահ, եթե Հայաստանի ազգային պետական շահը պահանջի, որ ես այսօր ամենասուր, խիստ քննադատության ենթարկեմ գործող Նախագահին, ես դա կանեմ, և Նախագահը դրան ըմբռնումով կմոտենա: Նույնը…

Ա. Դ. - Չէ, խոսքը դրա մասին չի, խոսքը հայ-թուրքական մերձեցման մասին է: Այ, դա ելնո՞ւմ է հայ ժողովրդի շահերից:

Ա. Գ. - Ասեմ, թե խնդիրն ինչում է. Թուրքիան ԱՄՆ-ին ակնարկեց, որ եթե Հյուսիսային Իրաքում շարունակեք ձեր սիրաշահելու քաղաքականությունը և դրանով հրահրեք Հյուսիսային Իրաքի քուրդ բնակչությանն անջատողական քայլերի` սեպարատիզմի, քրդական անկախ պետության ստեղծմանը (ինչը, անտարակույս, կհանգեցնի Հարավային Թուրքիայի և Հյուսիսային Իրաքի քրդերի միաձուլմանը, կբերի նաև սիրիաբնակ, իրանաբնակ քրդերի միավորմանը և կնպաստի քրդական երկրորդ միգա պետության կազմավորմանը), ապա, իմացեք, որ մենք արդեն իսկ պարտավորված չենք լինի այս տարածաշրջանում իրականացնել ձեր աշխարհաքաղաքական շահերը: Եվ մեր տարածաշրջանում Թուրքիայի կողմից վարվող քաղաքականությանն անհրաժեշտ է նայել հենց այդ տեսանկյունից: Հարավային Կովկասում մեծ քաղաքական խաղ է ընթանում, այլ բան մի փնտրեք, որովհետև ուրիշ բան պարզապես չկա: Եվ հաջորդ հարցը. ռուս-թուրքական հարաբերություններն այսօր բնութագրվում են տարեկան կտրվածքով 25 մլրդ դոլար ապրանաքաշրջանառությամբ, և 2,5 մլն ռուս զբոսաշրջիկներ ամեն տարի իրենց մարմինները թուլացնում են Թուրքիայում, Անթալիայում: Էլ չշարունակեմ:

ԱԶԳՈՎԻ ԼՐՋԱՆԱԼՈՒ ՊԱՀԸ

«Հայոց Աշխարհ», 24.IV.2008:

Ըստ Արտաշես Գեղամյանի, «Իրապես եկել է ազգովի լրջանալու պահը: Բայց լրջանալու՝ ոչ ըստ Լևոնի ու նրա վկաների պատկերացումների, որ հհշական թերթերի էջերում անթաքույց ցնծություն են ապրում: Հիացած են, որ «օգտագործելով իրենց անձնական կապերը» կարողացան Ստրասբուրգում Հայաստանի Հանրապետությունը խոցելի վիճակի մեջ դնել: Այդպիսով հնարավորություն ընձեռել, որ ադրբեջանական պատվիրակության անդամները՝ սեիդովները, գյուլթակինները, փաշաևաները և նրանց թուրք գործընկերները հանդես գան Հայաստանում ժողովրդավարության «հետընթացը» դատապարտողի դիրքերից՝ մեղադրողի կարգավիճակում, այն էլ՝ Հայոց ցեղասպանության 93-րդ տարելիցի նախաշեմին:

Ավա՜ղ, այդ օրին էլ հասանք, և դա հնարավոր դարձավ, որովհետև հայաստանյան պատվիրակությունը վախվորած գործելակերպ էր որդեգրել՝ ի սկզբանե մեղավորի կեցվածք ընդունելով և փորձելով Հռոմի պապից ավելի կաթոլիկ երևալ»:

ՈՉ ԹԵ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆ Է ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՐ, ԱՅԼ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ՝ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

«Հայոց Աշխարհ»-ի հարցերին ի պատասխան՝ Հայաստանի ժողովրդավարական ինստիտուտների «անմխիթար վիճակի» մասին Եվրախորհրդի 1609 բանաձևին անդրադառնում է «Ազգային Միաբանություն կուսակցության՚ նախագահ Արտաշես Գեղամյանը:

- Ուշադրությամբ հետևելով այն իրարանցմանը, որ ծավալվել էր հանրապետության լրատվամիջոցներում ԵԽ ԽՎ բանաձևի շուրջ, առաջին զգացումը, որ ունեցա, խորին հիասթափությունն էր: Մի՞թե կարելի է մեր երկրի համար այս բախտորոշ ժամանակաշրջանում սեփական իսկ կամքով հայտնվել ստրուկի կարգավիճակում, երբ պետությանդ ճակատագիրը կամ բախտը կրկին ու կրկին կապում ես օտարի, իսկ ավելի ճիշտ` մեր տարածաշրջանում նրանց շահերի հետ: Ուղղակի անհարմար ես զգում, երբ ականատես ես դառնում, թե ինչպես մերօրյա քաղաքական այրերը «թղթի շերեփը» ձեռքներին հիմա էլ Ստրասբուրգից են ուզում «հարիսայի» մեզ հասանելիք բաժնին արժանանալ:

Ավելին՝ իրենց գործողություններով այդ մարդիկ հիշեցնում են Գոգոլի հերոսներին, ովքեր ձայնի և մարմնի դողէրոցքով սարսափահար բացականչում էին՝ «К нам едет ревизор»: Ժամանակակից տերմինաբանությամբ՝ գալիս է ինքը՝ ԱՄՆ պետքարտուղարի տեղակալի օգնական Մեթյու Բրայզան, Վենետիկի հանձնաժողովը, Ագոյի խումբը, Եվրամիության Հարավային Կովկասի պատասխանատու Պիտեր Սեմնեբին, էլի շատ-շատերը:

Թող ընթերցողի մեջ թյուր տպավորություն չստեղծվի, թե դեմ եմ երկրիս հետագա ժողովրդավարացմանը, Եվրախորհրդին անդամակցելիս մեր հանրապետության ստանձնած պարտավորությունների կատարմանը: Քավ լիցի, երիցս՝ ո՛չ: Ես դեմ եմ մեր հանդեպ երկակի ստանդարտների կիրառմանը, երբ մարդու իրավունքների պաշտպանի դերում հանդես են գալիս կառույցներ, որոնք տարիներ շարունակ իրենց լռելյայն համաձայնությամբ, ըստ էության, խրախուսել են մի ամբողջ ժողովրդի, մեր երկրի՝ Հայաստանի Հանրապետության ազգաբնակչության իրավունքների ոտնահարումը: Այսպես, 1993 թ. մինչ օրս Եվրախորհրդի անդամ երկրներ Թուրքիան իր հովանավորյալ Ադրբեջանի հետ միասին (վերջինս՝ 1988-ից) շրջափակման են ենթարկել Հայաստանի Հանրապետությունը՝ ծայր աստիճան ծանր կացության մեջ դնելով տասնյակ հազարավոր ձեռներեցների, Հայաստանի տնտեսությունն ամբողջությամբ:

ЮЖНЫЙ КАВКАЗ: ВЕЛИКАЯ ШАХМАТНАЯ ПАРТИЯ

Итак, уже можно без преувеличения сказать, что, начиная с 1 сентября сего года, в центре внимания международного сообщества, мировых центров политики находятся предварительно подписанные министерством иностранных дел Армении и министерством иностранных дел Турции при посредничестве Швейцарии и опубликованные 31 августа поздно вечером два следующих протокола: «Протокол об установлении дипломатических отношений между Республикой Армения и Турецкой Республикой» и «Протокол о развитии двусторонних отношений между Республикой Армения и Турецкой Республикой».

Та бурная международная реакция, причем в подавляющем большинстве позитивного характера, которой удостоились вышеупомянутые протоколы, свидетельствует об исключительной важности протекающих в Южном Кавказе процессов, в особенности, для США, Евросоюза, Российской Федерации, ОБСЕ, ПАСЕ, а также ОДКБ и НАТО. Что это означает? Забота в отношении двух стран, проявление доброй воли? Да, безусловно. Начало процесса для достижения мира и стабильности в Южном Кавказе? Да, несомненно. И, наконец, можно ли утверждать, что установление дипломатических отношений между Арменией и Турцией, а также развитие двусторонних отношений предполагают в своей основе ожидаемое в перспективе одинаковое по содержанию развитие событий между двумя сторонами, как того призывают протоколы? Конечно, думать так - значит впадать в безнадежный и необоснованный оптимизм, а точнее: демонстрировать классический образец упрощенного, примитивного подхода к геополитическим процессам. На нынешнем этапе с установлением дипломатических отношений между Арменией и Турцией, улучшением двусторонних связей закладываются основы новых геополитических перемен, с перераспределением ролей в Южном Кавказе, при непосредственном участии мировых политических центров силы разыгрывается «Великая Шахматная Партия». И было совершенно естественно и ожидаемо, что предложенные армянскому и турецкому обществам предварительно подписанные протоколы вызвали множество вопросов у политических сил в обеих странах, у самых широких слоев общества. Причем, когда хоть немного углубляешься в наиболее дискутируемые вопросы, то убеждаешься, что подготовленные документы предоставляют широкие возможности дипломатам и Армении, и Турции, а также США, Евросоюза, Российской Федерации для их использования в геополитических интересах собственных стран. Придерживаясь этой логики, попробуем более детально проанализировать наиболее оспариваемые положения протоколов.

Позиционирующий себя в качестве радикальной оппозиции действующим властям РА Армянский Национальный Конгресс (АНК) на следующий же день после подписания протоколов, 1 сентября, выступил с заявлением, состоящим из четырех пунктов. Примечательно, что АНК потребовались считанные часы, чтобы дать очень высокую оценку этим двум важнейшим документам: об установлении дипломатических отношений и о развитии двусторонних отношений. В заявлении, в частности, дается та стержневая оценка, с которой турдно не согласиться: «1. Урегулирование армяно-турецких отношений - в интересах двух стран и народов, а также в интересах мира и стабильности в регионе. 2. Протоколы об установлении дипломатических отношений между Арменией и Турцией и о развитии двусторонних отношений являются значительным продвижением в этом направлении». Пусть у читателя не возникает вдруг превратного представления о том, что я умышленно обхожу третий и четвертый пункты из заявления АНК, пункты, которые содержат в себе кажущуюся критику. Разберем их, подробно проанализируем, вскрывая шаткость приведенных ими обоснований, причем, в той же последовательности, в какой они изложены в заявлении.