ԱԼՄ ՀԵՌՈՒՍՏԱԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ «ՀԱՐՑԻ ԱՐԺԵՔԸ» ՀԱՂՈՐԴԱՇԱՐՈՒՄ ՏԻԳՐԱՆ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԻ ՀՅՈՒՐԸ  ԱՐՏԱՇԵՍ ԳԵՂԱՄՅԱՆՆ Է

28.06.2005

Տ.Կ.- Բարի երեկո, սիրելի հեռուստադիտողներ, եթերում «Հարցի արժեքը» հաղորդաշարն է: Եվ մեզ այսօր հյուրընկալվել է Արտաշես Գեղամյանը «Ազգային Միաբանություն կուսակցության» նախագահը: Ողջունում ենք Ձեզ, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ. -Շնորհակալություն հրավերի համար:

Տ.Կ. - Դուք շատ հաճախ չեք ինձ հետ լինում, բայց լինում եք հստակ: Հարգելի հեռուստադիտողներ, այսօր Արտաշես Մամիկոնովիչի խնդրանքով չեն լինի հեռախոսազանգեր, որովհետև լուրջ թեմա է: Եվ ես առաջարկում եմ դիտել մի տեսանյութ, որից հետո պրն Գեղամյանը կբացատրի իր մոտեցումները և քայլերը Ստրասբուրգում: Խնդրեմ, տեսանյութը:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, ես նկատեցի, որ մի քիչ նիհարած եք, գուցե, այս անգլերեն պարապելը դժվա՞ր է, նիհարել եք մի քիչ:

Ա.Գ. - Դա էն մարդուն կսազեր, ով կյանքում խելքին զոռ չի տվել, մեկ էլ հանկարծ խելքին զոռ է տալիս: Իսկ անգլերեն պարապելս շատերին է մրմռացրել, համոզված եմ, որ Դուք ուրախացել եք դրանով: Սիրելի՜ հեռուստադիտողներ, էս տարիքում, եթե մի լեզու ես սկսում սովորել ու տիրապետել, ուրեմն գերխնդիր ունես: Իսկ գերխնդիրը մեկն է, այն է, որ Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովում, երբ անգլերեն ես ելույթ ունենում, ելույթդ ամբողջությամբ արձանագրվում է, մինչդեռ ցանկացած ուրիշ լեզվով` լինի դա ռուսերեն, լինի ֆրանսերեն, գերմաներեն, որոնք ընդունված են այնտեղ, երբ խոսում ես, ապա քարտուղարությունն իր հայեցողությամբ կրճատումներ է անում, խմբագրում է, իսկ քանի որ այս ելույթս չափազանց կարևորում եմ, որովհետև առաջին անգամ Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի ամբիոնից, փաստորեն, ամոթանք տրվեց եվրոպացիներին առ այն, որ եթե ողբում են Հռոմի պապի վախճանը, մենք էլ իրենց հետ ենք ողբում, ապա Հայաստանի համար կարևորագույն ողբալի այնպիսի իրադարձություն, ինչպես Եղեռնի 90-ամյա տարելիցն էր, չհիշատակվեց մինչև իմ ելույթս այդ դահլիճում: Մինչդեռ նստաշրջանը բացվեց ճիշտ ապրիլի 24-ին: Ահա դա է, որ այս ելույթն ամբողջությամբ արձանագրվեց, ինչպես նաև արձանագրվեց վերջերս` հունիսի 20-ին, Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովում ունեցած իմ հաջորդ ելույթը` թվով 5-րդը ԵԽԽՎ-ում: Դա է պատճառը, իսկ անգլերեն ես դպրոցից դեռ վատ չեմ սովորել:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, ի սեր Աստծո, ինչքան լեզու գիտես, այնքան մարդ ես, բայց ասում են` «Նա խոսում էր ընդգծված հարավային ակցենտով»:

Ա.Գ. - Դա ասողն առնվազն պետք է իմանա «ընդգծված հարավային»  ակցենտը որն է ու առնվազը գերազանց էլ պետք է իմանա, թե որն է անգլերենը: Չնեղվեք, տղերք ջան, պետք եղավ չինարեն էլ եմ սովորելու, երկրիս շահերը պահանջեց` կսովորեմ, ընդունակությունս էլ, գլուխ գովել չլինի, բավարարում է: Այնպես որ, ով սրտից թույլ է, նեղվում է անգլերենիս վրա` խորհուրդ եմ տալիս փոխեք Ձեր մոտեցումները: Իսկ ինչ վերաբերում է լղարելուն, չեմ լղարել Տիգրան Կարապետովիչ. պարտադիր կարգով շաբաթական 1500-2000 մ լողում եմ, և դա իմ ֆիզիկական մարզավիճակը բերում է էն տեսքի, որ չուզողս ասում է` լղարել ես:

Տ.Կ. - Իսկ որտե՞ղ եք լողում, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ. - Կարմիր խաչի լողավազանում, մեր հարգարժան Մխիթար Էդուարդովիչ Մնացականյանի մոտ:

Տ.Կ. - Ասում են` այնտեղ Ռոբերտ Քոչարյանն էլ է լողում. չե՞ք հանդիպում ջրի մեջ:

Ա.Գ. - Չէ, տարբեր բասեիններում ենք լողանում, ինքը պառնոյ բասեինում է, հավանաբար, լողանում:

Տ.Կ. - Համենայն դեպս, առողջությունը կարևոր է:

Ա.Գ. - Անշուշտ, կարևոր է և, բնականաբար, երբ գիտես` մեծ անելիքներ ունես երկրումդ, առողջությանդ լավ հետևում ես: Ժողովուրդ ջան, չեմ ծխում, չեմ խմում, լողի եմ գնում, երբեմն էլ վազում եմ առավոտները:

Տ.Կ. - Որտե՞ղ եք վազում:

Ա.Գ. - Մեր բուրվառում մեր, Կոնդի փեշերին:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, մենք հավասարվել ենք, ես էլ չեմ ծխում, չեմ խմում:

Ա.Գ. - Ձեզ էլ մեծ ապագա է սպասվում, Տիգրան Կարապետովիչ:

Տ.Կ. - Իմ ամենամեծ ապագան կլինի այն, որ ես գնահատված կլինեմ Տիրոջ կողմից, ոչ թե ես Ձեզ գնահատեմ կամ Դուք ինձ:

Ա.Գ. - Տերն է հուշում ժողովրդին` ում գնահատել. ժողովուրդը եթե գնահատում է, դա Տիրոջ կամքն է:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, մի այսպիսի հարց. այսօր շատ ենք խոսում և ձգտում ենք շտկել այն դիվանագիտությունը, որը երկար ժամանակ, գուցե, մի քիչ այնքան ակտիվ չէր վարվում, այսօր սկսվել է ակտիվություն Արցախի հիմնախնդիրների շուրջ: Մի այսպիսի հարց. հանդուրժելո՞ւ եք փոփոխություններ, զիջումներ, թե ոչ, կոնկրետ:

Ա.Գ. - Հարցը չափազանց կարևոր է և շատ տեղին: Շատ կարճ նախապատմությունն ասեմ: Ճնշումներն այսօր չէ, որ իրականացվում են, ճնշումներն իրականացվում են 2001 թ., երբ ՔիՎեսթում տեղի ունեցավ Ռոբերտ Քոչարյան-Հեյդար Ալիև հայտնի հանդիպումը` Քոլի Պաուելի և Ջորջ Բուշի մասնակցությամբ: Ըստ որում, նախապայմանն այն էր, որ Ջորջ Բուշը, որի միջազգային առաջին հանդիպումն էր պրեզիդենտի պաշտոնում միանգամից երկու երկրների պրեզիդենտների հետ, կմասնակցի, եթե հարցը վերջնական լուծում է ստանում, և այնտեղ բոլոր պայմանավորվածությունները կային վերջնական լուծումներ տալու: Չմոռանամ ասել, որ 2001 թ. գարնանային հանդիպումը Քի Վեսթում հաջորդեց Փարիզում կայացած Ժակ Շիրակ-Հեյդար Ալիև-Ռոբերտ Քոչարյան հանդիպմանը, ուր հիմնական հարցերն արդեն վճռվել էին, և հինգուկես ժամ են տևել այդ բանակցությունները` աննախադեպ մի երևույթ նորագույն պատմության մեջ: Քի Վեսթից հետո պարոններ Քոչարյանը և Ալիևը թայմ-աուտ խնդրեցին Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներից, Ֆրանսիայից, Ռուսաստանից` համանախագահողներից` պատճառաբանելով, որ եթե այն պայմանավորվածությունները, որոնք արդեն իսկ ձեռք են բերվել, դրանով գնան նախագահական ընտրությունների` երկուսն էլ կտապալվեն, որովհետև երկու ժողովուրդներն էլ մաքսիմալիստական մոտեցումներ են դրսևորում այս կենսահույզ հարցի նկատմամաբ: Գնացին այդ զիջմանը և, պատահական չէ, որ 2003թ. նախագահական խայտառակ ընտրությունները ներվեցին պրն Քոչարյանին, որովհետև պրագմատիկ մոտեցում դրսևորեցին: Եթե նորերը գային, նորերի հետ էլ այդքան երկար ճանապարհ պետք է անցնեին, միչդեռ նավթատարը պետք է բացեին: 2003 թ. ներվեց, հիմա արդեն գործը հասավ դիվան բաշուն, այն է` վերջերս Վարշավայում կայացած գագաթաժողովին Եվրախորհրդի անդամ-երկրների նախագահների հանդիպմանը տեղի ունեցավ Քոչարյան-Ալիև կրտսերի հանդիպումը Ռուսաստանի Դաշնության արտգործնախարար Լավրովի, Ֆրանսիայի արտգործնախարար Յուդեյնի մասնակցությամբ, ինչպես նաև Մինսկի խմբի համանախագահողների: Եվ այնտեղ հստակորեն ասվեց, որ Հայաստանը պետք է դուրս գա գրավյալ 7 տարածքներից, ինչին իր համաձայնությունը, ավա՛ղ, միգուցե և դիվանագիտական նկատառումներից ելնելով, տվել է Քոչարյանը: Վերցրեք հենց այս վերջին` ուրբաթ օրվա «Նեզավիսիմայա գազետա»  թերթը, ուր հրապարակում կա, մասնավորապես, արդեն Վարդան Օսկանյան- Էլմար Մամեդյարով` Փարիզում տաս օր առաջ կայացած հանդիպման մասին, որը բնութագրվել է որպես սենսացիոն, քանզի Վարդան Մինասիչը հայտարարել է, որ Հայաստանը տարածքային ոչ մի պահանջատիրական խնդիրներ չունիԱդրբեջանի հետ. հենց այդպես էլ գրված է: Հիմա, եթե դա այդպես չէ, ինչո՞ւ Արտաքին գործերի նախարարությունը բողոքի նոտայով հանդես չի գալիս, ինչո՞ւ պրն Քոչարյանը բողոքի նոտայով հանդես չի գալիս: Ըստ որում, սա այն դեպքն է, երբ ես շատ սրտացավ եմ մոտենում, որովհետև, տվյալ դեպքում, դա Քոչարյան- Վարդան Օսկանյան- Սերժ Սարգսյանի պարտությունը չէ, դա մեր ազգի պարտությունն է և ազգի պարտության ժամանակ չարախնդալ պետք չէ, ես պատրաստ եմ ուժերս ներածին չափով մեղմել այդ վտանգավոր զարգացումները:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, բայց չէ՞ որ Դուք եք ասել եթերում, որ, փառք Աստծո, իշխանությունները զիջման չեն գնում:

Ա.Գ. - Բնականաբար, ենթադրել եմ, որ ինչպես կարելի էր 98 թ. իշխանափոխություն անել, երբ քո դրոշի վրա գրված էր` մի թիզ հող չենք զիջի, և հանկարծ ուրանալ սեփական խոստումը: Ես, ճիշտ է, դրական կարծիք չունեմ իշխանությունների մասին, բայց որ այդ աստիճան, հանուն աթոռները պահելու, կարող են գնալ զիջումների, կներեք, իմ երևակայությունից դա դուրս էր: Մեղավոր եմ, սիրելի հեռուստադիտող, չէի կարծում, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին` բռնի ուժով, դավաճանի պիտակ կպցնելով, կհեռացնեն քաղաքական ասպարեզից, ասելով, որ զիջում է, իսկ իրենք ավելի մեծ զիջումների են այսօր պատրաստ, քան 98 թ. Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, որի քաղաքականությունը բազմիցս քննադատել են:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, իսկ Դուք ի՞նչ առաջարկ ունեք այդ առումով, Ձեր առաջա՞րկը որն է: Եթե Դուք Ստրասբուրգում ելույթ եք ունենում, ուրեմն Դուք պատրաստ եք ինչ որ բանաձև ցուցաբերել, եթե այդ բանաձևը Դուք ցուցաբերում եք որպես քաղաքական գործիչ, ուրեմն դա պետք է ընդունվի: Հիմա Դուք համոզվա՞ծ եք, որ Ձեր բանաձևը, որտեղ Դուք արդեն կոշտ դիրքորոշում եք ձևավորում, կընդունվի այսօր:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, այ, ինչն է իմ դուրը գալիս, բոլոր հարցերն էլ այսօր ամենքիս սրտից բխող հարցեր են: Հիմա հանգիստ թողեք` պատասխանեմ: Ընդունվել- չընդունվելու մասին խոսելուց առաջ` պետք է ասես, թե ո՞րն է քո բանաձևը, որ մարդիկ իմանան` ի՞նչն են ընդունում, ի՞նչը չեն ընդունում, թե չէ Ռոբերտը, Սերժը, Վարդան Մինասիչը իրար հետ հավաքվում են, ասում են` շատ քչերը գիտեն բանակցային գործընթացից և իզուր թող ոչ ոք հետևություններ չանի: Հիմա ասեմ բանաձևս որն է. սիրելի ժողովուրդ, տվյալ պարագայում բացարձակապես հիմնականն այն չէ, թե Մինսկի խմբի համանախագահողները կընդունեն, թե չեն ընդունի: Հիմնականն այն է, որ մեր ժողովուրդն ընդունի այս կամ այն լուծումը: Այս կամ այն լուծումն ընդունելուց առաջ, բնականաբար, պետք է հարց տրվի` այդ լուծումը դրական ի՞նչ տեղաշարժեր և բացասական ի՞նչ տեղաշարժեր կբերի մեր կյանքում: Եվ, որ ամենակարևորն է, այդ լուծումը գոնե պարզություն կմտցնի՞, թե ինչպիսինն է լինելու 2020, 2030 թթ. Հայաստանի Հանրապետությունը, որ գոնե հասկանալի կդառնա՞, թե այդ պարագայում արդյունքում էլ ավելի կհայաթափվի Հայաստանը և Արցախը, թե ճիշտ հակառակը` ռեյմէմիգրացիա կսկսվի: Իսկ ո՞րը պետք է լուծվի: Նախ լուծման սկզբունքային մոտեցումն ասենք, որն է իմ և իշխանությունների մոտեցումը: Մենք չպետք է Հայաստանի Հանրապետության զարգացման խնդիրները ստորադասենք Արցախի հիմնահարցի լուծմանը, այլ ճիշտ հակառակը պետք է անենք, որովհետև միայն զարգացած Հայաստանը, միայն ամուր ոտքի կանգնած Հայաստանը կարող է երաշխավորը դառնալ Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի արդարացի լուծման: Կնշանակի` մայր խնդիրն է որոշել, ո՞րն է Հայաստանի Հանրապետության զարգացման մագիստրալային ուղին և այդ ուղին ի՞նչ ճանապարհներով հասու կլինի մեր քաղաքական գործիչներին:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, կներեք, եթե Դուք Ղարաբաղի մասին եք խոսում, արտահայտեք Ձեր դիրքորոշումը: Ասեք` այս կամ այն:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, մաջալ տվեք` միտքս ավարտեմ: Եթե գոնե մի հարց անպատասխան մնաց, սրբորեն պարտքս կհամարեմ ասել: Ուրեմն, զարգացնեմ միտքս, մտքիս թելը չկտրվի:

Տ.Կ. - Միայն, եթե կարելի է, միասին զարգացնենք:

Ա.Գ. - Իմ միտքը Դուք զարգացնել չեք կարող, ինչպես ես չեմ կարող Ձերը: Թիվ մեկ խնդիրն այն է` ինչպիսի՞ն է լինելու Հայաստանը: Այդ հարցին պատասխանելուց առաջ մենք պետք է պարզ, հստակ գիտակցենք, որ Հայաստանն իր աշխարհագրական դիրքը չի փոխելու. Հայաստանն էլի ունենալու է հյուսիսային հարևաններ` ի դեմս Վրաստանի, Վրաստանի միջոցով Ռուսաստանի, ունենալու է հարավային հարևաններ` Թուրքիա, Իրան, ունենալու է արևելյան հարևան` ի դեմս Ադրբեջանի: Կնշանակի, ստեղծված իրավիճակում մենք պետք է հաշվի առնենք մեր բոլոր հարևանների բնականոն զարգացումները և տեսնենք այդ զարգացումների ոլորտում ո՞րն է Հայաստանի տեղն ու դիրքը: Այսօր արդեն ուրվագծվել է Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Վրաստանի դաշնությունը. այդ չարաբաստիկ նավթատարը և գազատարը տնտեսական զորեղ ինտեգրման գործոնից զատ դառնալու են նաև աշխարհաքաղաքական ու ռազմաքաղաքական գործոն: Իրանի դեպքը, հանդիպումից առաջ մենք Ձեզ հետ մտորում էինք չափազանց լուրջ, անկանխատեսելի զարգացումների մասին, կնշանակի այնտեղ մնում է Ռուսաստանի գործոնը, մնում է Եվրամիության գործոնը և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների գործոնը, որովհետև Միացյալ Նահանգները, Եվրամիությունը տնտեսական հետաքրքրություններ ունեն տարածաշրջանում` նույն նավթի պաշարների հետ կապված, Իրաքի գործոնի հետ կապված:

Տ.Կ. - Փաստորեն, Հայաստանի գործոնը Դուք կապում եք տարածքի հետ:

Ա.Գ. - Հայաստանի գործոնը պարտադիր կարգով պետք է հաշվի առնի մեր աշխարահագրական դիրքը: Մեր աշխարհագրական դիրքը մեզ ստիպում է, որ մենք հնարավորինս զարգացնենք արդյունաբերության գիտության այնպիսի ճյուղեր, որոնք, լինելով աշխատատար, նյութածախս չեն, այսինքն պետք է կիրառենք նոր տեխնոլոգիաները, որ մեր հարստությունը պայմանավորված չլինի երկաթգծի գործոնով, ավտոճանապարհների գործոնով: Իսկ եթե այդպիսին չէ, ո՞րն է: Դա ուղեղն է, ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներն են, ժամանակակից կոմունիկացիոն համակարգերի ստեղծումն է, ծրագրավորումն է, որը հնարավորություն կտա համակարգիչի առաջ նստել և հսկայական օգուտներ բերել: Այսօրվա դրությամբ Հնդկաստանի նման գերհզոր երկիրը Բանգալոռ կոչվածում համակարգչային պատրաստի ծրագրեր վաճառելով, ի՞նչ եք կարծում, տարեկան կտրվածքով 1 միլիարդ 300 մլն դոլար մաքուր եկամուտ է ապահովում համակարգչի առաջ նստած` ուրիշ ոչ մի բան չեն անում: Կնշանակի, եթե դա է, ուրեմն, պետք է մտածենք հնարավոր շուկաների մասին, այդ բոլոր շուկաները գրավված են, մենք պետք է մտածենք, համագործակցենք այն երկրների հետ, որոնք այդ շուկաներում իրենց ուրույն տեղն ունեն և որոնց համար Հայաստանի տեսակարար կշիռն այդ արտադրանքի առումով մինիմալ է, բայց Հայաստանի համար բախտորոշ է:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, իմ հարցին չպատասխանեցիք: Ուրեմն, Արցախի հիմնախնդիրներում Դուք կո՞ղմ եք անզիջում հարաբերությունների, թե` ճկուն քաղաքականության:

Ա.Գ. - Քաղաքականությունը ձևակերպվում է որպես հնարավորի արվեստ: Այսօրվա դրությամբ, եթե Հայաստանի Հանրապետությունը հայտարարում է, որ ընտրել է ժողովրդավարացման ճանապարհը, որ իր նպատակակետն է իր օրենսդրությամբ, իր կենցաղավարությամբ ամենն անել, որ հեռանկարում դառնա Եվրամիության անդամ, բնականաբար, այդ պարագայում Հայաստանի շանսերը հնարավորինս ազգանպաստ լուծումներ ստանալու համար շատ կավելանա, որովհետև ճիշտ նույն ճանապարհն է ընտրել Թուրքիան, ճիշտ նույն ճանապարհն է ընտել Վրաստանը, ճիշտ նույն ճանապարհն է ընտրում Ադրբեջանը: Ուստի, եթե մենք հայտարարում և գործնական քայլեր ենք անում այդ ուղղությամբ, ապա, բնականաբար, նույն եվրոպացիները կասեն` գիտեք ինչ կա, ուրիշի տաճարը Ձեր կանոնադրությամբ թույլ չենք տա, որ մտնեք, դուք պետք է ենթարկվեք այս, այս, այս օրենքներին: Եթե Եվրամիության 25 երկրներն այսօր գնում են այն բանին, որ իրենց անկախության որոշակի մասը զիջում են համաեվրոպական Սահմանադրությանը, որը, ցավոք, առայժմ անհաջողության է մատնվել, բնականաբար, Հայաստանին, Ադրբեջանին, որոնք հայտարարել են Եվրամիության անդամ դառնալու իրենց մտադրության մասին, չի զիջվի և կասեն` բարի եղեք նույն Արցախի հարցն էլ լուծել այն օրենքների շրջանակում, որոնք որդեգրել է Եվրամիությունը: Դա է փրկության ճանապարհը:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, ինձ հասկանալի եղավ` ինչու եք Դուք սովորում և ձգտում տիրապետել անգլերենին, որովհետև կոշտ դիրքորոշումը կարելի է ասել հայերեն, իսկ եթե ուզում ես դիվանագիտություն վարես և ճկուն լինես, հարկավոր է սովորել անգլերեն:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, էդ կոշտ դիրքորոշումը ես կարող է խոհանոցում ցույց տամ, դրսևորեմ, կինս, հարգանքից ելնելով, ինձ լսի, բայց եթե դու էդ դիրքորոշմամբ, քո թղթի շերեփով գնում ես Եվրախորհուրդ և քո ողբերգության 90-ամյակի վրա թքած անգամ ունենան, ո՞վ պետք է լսի. կասեն` կոշտ դիրքորոշումդ վերցրու, գնա: Գնա, տեսնենք` ի՞նչ ես անելու: Ցավոք սրտի, երկիրը հասցրել են էն վիճակի, որ մենք ինքնաբավ չենք, այսօրվա դրությամբ տարեկան կտրվածքով 700 մլն դոլար բացասական առևտրային սալդո ունենք, իսկ սա ի՞նչ է նշանակում: Հանկարծ երկու ոտքը մեկ արեցին, հիմա Պարսկաստանից հարավային սահմանը փակեին, վրացիներն էլ, Ադրբեջանի և Թուրքիայի խաթրից դուրս չգալու համար, հյուսիսային սահմանը փակեն` սովի է մատնվելու ազգը: Ո՞վ է մտածելու սրա մասին, աքլորություն անեն, կոշտ դիրքորոշումներով հանդես գան, բա այս ամենի մասին ո՞վ է մտածելու, այս ճշմարտությունը ո՞վ է ասելու: Գնում են Եվրոպաները, պապանձվում` նստում են, ոչ մի բան չեն ասում, գալիս են այստեղ` պատյանից թուրը հանում են, սուր են ճոճում: Բա, կարծում եք, էդ ելույթները հե՞շտ են վրաս նստելու, կարծում եք, հե՞շտ եմ մարսելու: Այս ելույթներից վախեցան իշխանություններն անգամ, իրենց Հ-1-ով ցույց չտվեցին, Ղարաբաղի թասիբն եմ պահել, Ղարաբաղի հեռուստացույցով էլ ցույց չեն տվել, նույնն էլ վերջին ելույթս:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, մենք ցույց ենք տալիս:

Ա.Գ. - Դուք ցույց եք տալիս, հալալ է Ձեզ: Բա ինչի՞ եմ Ձեզ մոտ գալիս, ինչի՞ եմ Ձեզ հարգում, երևանցու դուխը Ձեր մեջ կա, էն որ ասում ենք կայարանցի, ուրիշի համար դա խորթ է, ինձ համար հոգեհարազատ է: Ես գիտեմ, որ «Ուպռավլենի»-ի էն մի թիզ հողը Ձեզ համար մի աշխարհ արժի, սրանց համար չարժի, սրանք օտար են, տնվորի հոգեբանությամբ են: ժողովուրդ ջան, կներեք, ջղայնացա:

Տ.Կ. - Խնդիրը ոչ թե դուխի խնդիր է, այլ ուզում ենք տեղեկացնենք մեր հեռուստադիտողին, այստեղ հեռուստադիտողի շահն է, ոչ թե իմ սեփական կամ Ձեր. հեռուստադիտողը պետք է լսի տարբեր կարծիքներ և կողմնորոշվի: Ինչ վերաբերում է, որ մեզ կփակեն, ես այստեղ համաձայն չեմ պրն Գեղամյան, եթե չորս կողմից Հանրապետությունը փակեն, արդեն պատմությունն է դա թելադրում, եթե հային դնում են տուպիկի առաջ, ինքը գնում է մինչև վերջ: Դա ցույց է տալիս և Սարդարապատի ճակատամարտը և Արցախի պատերազմը, որ չի կարելի դնել փակուղու մեջ, որովհետև վերջին քայլը վճռական է լինում սարսափելի: Ոչ մեկը չի դնի, որովհետև իրենք կորցնելու բան ունեն, համենայն դեպս, ես համաձայն եմ, որ մենք պետք է այդ տեխնոլոգիաներով առաջնորդվենք: Բայց մենք էլ ունենք Սփյուռքը, մենք էլ ունենք այն օգնությունը, որ մեզ գալիս է, դա առանց տոկոսադրույքի վարկ է, խնդիրն այն է, որ մեր շուկայական այդ տնտեսությունը չի զարգանում, դա այլ խնդիր է, որի մասին մենք պետք է անպայմանորեն խոսենք: Պրն Գեղամյան, եթե Դուք դեմ չեք, նայենք մի տեսանյութ ևս: Հարգելի հեռուստադիտողներ, այդ տեսանյութը արտաքին գործոն է, ինչու չէ, մեր քաղաքական գործիչները լինելով դրսում` քայլեր են անում, որը մենք պետք է տեսնենք` որքանով է ի նպաստ, որքանով` ոչ: Խնդրեմ, պրն Գեղամյանի երկրորդ ելույթը, որը եղել է մոտ օրերս` հունիսի 20-ին, փաստորեն, 8 օր առաջ:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, շատ ակտիվ էիք, Ձեր թիկունքում ես ոնց որ տեսա պրն Ռուսամյանն էր նստած:

Ա.Գ. - Դուք ճիշտ եք նկատել, հետևի շարքում պրն Ռուստամյանն էր` Արմենը, և Գրիշա Մարգարյանը: Օգտվելով առիթից` ես խորին շնորհակալություն եմ հայտնում Արմեն Ռուստամյանին, որովհետև Արմենն ինձ հնարավորություն ընձեռեց ելույթ ունենալ Ստրասբուրգում, այն է` իր ելույթի իրավունքը զիջեց ինձ: Ես շնորհակալություն եմ հայտնում պրն Ռուստամյանին, եթե նա դիտում է, շնորհակալություն, Արմեն ջան:

Տ.Կ. - Ես նկատեցի, որ նաուշնիկներով էր լսում Ձեզ:

Ա.Գ. - Ռուսերեն թարգմանությունն էր` չնայած Գրիշա Մարգարյանը տիրապետում է անգլերենին, Արմեն Ռուստամյանը` ֆրանսերենին, բայց ռուսերեն թարգմանությունը...

Տ.Կ. - Հայերեն տեքստը Դուք նրանց չէի՞ք տվել:

Ա.Գ. - Չէ, հայերեն տեքստը տալու խնդիր այնտեղ չկար, որովհետև դեռ համոզմունք չկար` ելույթ կունենայի թե ոչ, որովհետև շատ էին հերթագրվածները և, բարեբախտաբար, ստացվեց: Տեսնո՞ւմ եք, Տիգրան Կարապետովիչ, ելույթի բովանդակային մասին չեք անդրադառնում, բայց մեր Արմենի և Գրիշայի ականջակալներին եք անդրադառնում:

Տ.Կ. - Բովանդակային մասին մենք տեղեկացված ենք, պրն Գեղամյան, որովհետև այդ ամենը, որ Դուք ասացիք, մենք լրատվությամբ դիտում ենք` և՜ «Զերկալո» հաղորդաշարը, և՜ «Դեն» հաղորդաշարը, որը, գուցե, Դուք չեք դիտում, բայց մենք ունենք լրատվական շատ հզոր կենտրոն, որտեղ մենք վերջերս տալիս ենք նրանց մոտեցումները: Պարզ է, որ այսօր ամեն ձևի ճնշում է և ցանկանում է հասնել այդ զիջումներին: Դե, այստեղ, Ձեր և իմ մոտեցումները մի քիչ տարբեր են այդ հարցում, որովհետև Դուք կողմնակից եք, ասենք, Եվրախորհրդի հետ դիվանագիտական հարաբերություններ տանել և մի քիչ ավելի կտրուկ մոտեցումներ, ուրեմն, ոնց է դա, ճիշտ է, սխալ է, դա իմ մոտեցումներն են` կտրուկ: Բայց, այստեղ, տարածաշրջանի հետ կապված, ես ուզում էի ևս մի քանի հարցեր ուղղել Ձեզ, պրն Գեղամյան: Պատկերացրեք մի այսպիսի բան, որ Ադրբեջանը և Վրաստանը կապվել են այդ խողովակով ու այսօր արդեն պարզ է նրանց դիրքորոշումը, որ իրենք տնտեսական առումով կապվել են Միացյալ Նահանգների հետ, պարզ է, շուտ, թե ուշ քաղաքականությամբ Վրաստանն արդեն, Ադրբեջանը կողմնորոշվում է դեպի Արևմուտք: Իրոք, մենք պետք է խստորեն ուղղություն ընտրե՞նք դեպի Արևմուտք, թե պահպանենք այդ հարաբերությունները և՜ Ռուսաստանի Դաշնության հետ, և՜ Չինաստանի հետ, որի մասին Դուք հիշատակեցիք` լեզվի առումով, և՜ Միացյալ Նահանգների հետ, ինչու ոչ:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, շատ ճիշտ դիտարկում է Ձերը: Հայաստանն այսօր, իրոք, պետք է մի հատ վերլուծի իրավիճակը և այդ վերլուծությունից իր շահը փորձի գտնել: Այսօր, այո, գնալով խորանալու են Ադրբեջան, Վրաստան, Թուրքիա հարաբերությունները, դա արդեն ակնհայտ է: Ակնբախ է նաև այն, որ տարածաշրջանային փոփոխություններ են նախատեսվում` պայմանավորված Ձեր հիշատակած Իրանի, նույն Չինաստանի, նույն Հնդկաստանի միջև: Ասեմ` ինչու. Պարս հայտնի նավթի մեծ պաշարներով հարուստ հանքեր Վերին Պարս, Պարսկաստանում, այսօր նրանք պայմանագիր են կնքել Վերին Պարսից Հնդկաստան նավթատար կառուցելու` 2775 կմ երկարությամբ և 4,5 միլիարդ դոլար արժողությամբ, որի հզորությունն է 20 մլն տոննա նավթ` տարեկան կտրվածքով: Այսինքն, կամա թե ակամա, այդ նավթատարի շահագործումից շեշտակիորեն բարելավվելու են հարաբերությունները մի կողմից Իրանի, Պակիստանի մի կողմից, մյուս կողմից` Հնդկաստանի: Պակիստանը պատահական չէ, որ հիշատակեցի, որովհետև նավթատարի որոշակի մասը Պակիստանի տարածքով է գնալու, տարանցիկ տարածք, ինչպես Վրաստանը` Բաքու-Ջեյհանի համար, և այդ տրանզիտից հսկայական գումարներ են ստանալու` 600 մլն: Այսինքն` այդ պարագայում արդեն նրանք շահագրգռված կլինեն, որ նույն Իրանում հնարավորինս անվտանգ իրավիճակ ստեղծվի, որ այդ նավթատարն անխափան շահագործվի: Դրա հետ գումարելի դարձնենք այն, որ արդեն իսկ ստորագրված է պայմանագիր և մեմորանդում է հռչակված` Ռուսաստան, Ադրբեջան, Իրան` Կազվին-Ռեշտ-Աստարա-Աստարա մի հատ ադրբեջանական կողմից, մի հատ էլ իրանական երկաթգծի կառուցման, որն Իրանից դարձյալ գնալու է Հնդկաստան և սկզբնական շրջանում տարեկան 20 մլն տոննա բեռներ է փոխադրելու, որոնց փոխադրումը 15-20%-ով էժան է, քան ծովով, օվկիանոսով, իսկ հետագայում` 50 մլն: Հայաստանն այստեղից էլ է դուրս մնացել, ես էլ չեմ ասում չարաբաստիկ Ախալքալակ-Ղարս երկաթգծի մասին, որի վերաբերյալ համաձայնագիր նույնպես ստորագրվել է: Հայաստանն օդից կախված վիճակում է. Ռուսաստանի Դաշնության հետ նա սահման չունի և, դա գիտակցելով, այսօր ադրբեջանցիներն ի՞նչ են առաջարկել Փարիզում: Ադրբեջանցիներն առաջարկել են, որ եթե դուք 7 տարածքները վերադարձնում եք, ասել է Էլմար Մամեդյարովը Վարդան Օսկանյանին, ինչի մասին հրապարակումները կան, եթե դուք 7 տարածքները վերադարձնում եք, մենք Ձեզ հետ բաց ենք անելու ճանապարհ, այն է` Ստեփանակերտ (սրիկայաբար Ստեփանակերտն էլ իրենց առաջարկի մեջ գրել են ԽանքենդիՃ, Ստեփանակերտ-Շուշի-Լաչին-Գորիս-Սիսիան, Սիսիանից էլ Շահբուս, այսինքն` Նախիջևանի ինքնավար մարզ: Այդտեղից ավտոճանապարհ են բացելու, բացելուց էլ թեթևակի ցույց են տալու, թե, տեսեք, ինչքան կենդանացավ այդտեղ առևտուրը, կյանքը: Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովում Թուրքիայի պատվիրակության ղեկավարը` Մյուրադ Մերչանը, լկտիաբար կանգնեց, հայտարարեց` սահմանի բացելը Թուրքիայի համար, յա եղած, յա չեղած, դա ձեզ է պետք, Հայաստանին է պետք, որովհետև դուք ունեք սահմանամերձ տարածքներ, որտեղ գրեթե սով է, և մարդիկ գործազուրկ են: Շանտաժ է անում: Էդ շանտաժին հակահարված է տրվում: Հակահարված է տրվում, լավ, ընդունենք, ինքնասիրություններս գոհացրեցրինք, բայց հեռանկարը ո՞րն է այնուամենայնիվ:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, իսկ չե՞ք մտածել այն մասին, որ եթե այսօր Կոնդոլիզա Ռայսը հայտարարում է, որ Միացյալ Նահանգները միլիարդուկես օգնություն են տվել Հայաստանին, հենց այնպես օգնություն չեն տալիս, ուրեմն, այդ խնդիրների մեջ ներառված է և Հայաստանը: Բայց, գուցե, դա շատ լավ է, որ մենք այդ գազամուղով չենք վաճառվում, կան խնդիրներ, որոնք ավելի կարևոր կլինեն գերտերությունների այդ գործընթացների մեջ:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, աշխարհը չափազանց փոխշաղկապված է, ճիշտ է, 1,5 միլիարդ մարդասիրական օգնություն են տվել հայերիս Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները, ըստ որում, առաջ 2-րդն էինք մեկ շնչին ընկնող օգնությամբ, հիմա 3-րդն ենք, 1-ին տեղում ոչ թե Իսրայելն է, այլ Պաղեստինը, այնտեղ մեկ շնչին ընկնող օգնությունը տարեկան կտրվածքով կազմում է 300 դոլար: Այդ պարագայում կան երկու մոտեցումներ, կա մոտեցում, երբ մեր քաղաքական այրերը փորձում են շահարկել Ամերիկայի Միացյալ Նահանգեր, Եվրամիություն, Ռուսաստանի Դաշնություն հակասությունների վրա և մանևրում են իրավիճակից ելնելով կամ թեքվածություն են ցույց տալիս դեպի Ռուսաստան, կամ թեքվածություն են ցույց տալիս դեպի Եվրամիություն կամ դեպի Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ: Դա, որոշակի առումով, իր դերը խաղաց և արդեն պետք է հրաժարվել դրանից: Դերը խաղաց այն իմաստով, որ զինադադար եղավ, սպասողական վիճակ հաստատվեց, բայց դա լուծում չի տալիս հարցին: Հիմա փորձել խաղալ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ-Ռուսաստան հակասությունների վրա, դա կործանարար կարող է լինել Հայաստանի համար: Որովհետև մենք պետք է տեսնենք` որոնք են Ռուսաստանի Դաշնության, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների, Եվրամիության ընդհանրական հետաքրքրությունները մեր տարածաշրջանում և այդ ընդհանրական հետաքրությունները վերցնենք, գրենք մեր արտաքին քաղաքականության դրոշի վրա ու ասենք` Ձեր հետաքրքրությունների շրջանակում ենք մենք գործում, Ձեզ էլ խնդրում ենք աջակցել: Այս է ճանապարհը, ուրիշ ելք չկա:

Տ.Կ. - Իսկ ձեզ չի՞ թվում, որ դա արդեն որոշված է: Ելնելով իրավիճակից, որ Միացյալ Նահանգները, չնայած այդ ամենը, ինչ որ Դուք ասում եք, կառուցում են մեծ դեսպանատուն, որն ունի ռեգիոնալ նշանակություն տարածաշրջանում, և ռուսներն էլ հանգիստ զենք են ուղարկում Վրաստանից Հայաստան` հասկանալով, որ վտանգ չկա, ուրեմն կան պայմանավորվածություններ: Մենք ինչո՞ւ հաշվի չենք առնում, որ իրականում կարող է հենց Հայաստանը լինի այն կղզին, որտեղ այդ երկու գերտերությունների միջև, ասենք, թե հիմա Միացյալ Նահանգներն են Ռուսաստանի Դաշնության հետ, կա որոշակի համաձայնություն:

Ա.Գ. - Ուրեմն, ելակետայինը վերցնենք այն, որ Միացյալ Նահանգներն իրապես ժողովրդավարության գիտակցված կողմնակիցներ են: Այն մարդիկ, այն քաղաքական գործիչները, որոնք կասկածանքի տակ են վերցնում դա, կնշանակի բացարձակապես ամերիկյան իրականությունը չգիտեն: Դա իրենց համոզմունքն է, և տասնյակ երկրներ սայթաքել են, երբ կասկածանքի են ենթարկել դա: Ուրիշ բան, որ կա նաև պրագմատիկ քաղաքականություն. պրագմատիկ քաղաքականությունն այսօր հուշում է, որ Հարավային Կովկասը պետք է լինի ոչ թե հակամարտությունների էպիկենտրոն, այլ տևական խաղաղության տարածաշրջան: Դրանում, հավատացնում եմ Ձեզ, խստորեն հետաքրքրված է նաև Ռուսաստանի Դաշնությունը, որովհետև եթե վիճակը Հարավային Կովկասում ապակայունանում է, համոզված եղեք, որ Հյուսիսային Կովկասում նույնպես կապակայունանա, այն է` Ռուսաստանի հարավային սահմաններում: Կնշանակի` Հայաստանի Հանրապետությունը պետք է նախաձեռնողի դերում հանդես գա և այնպիսի առաջարկներ անի, որոնք համահունչ կլինեն տարածաշրջանում երկարատև խաղաղության հաստատմանը: Ժողովրդավարությանն այլընտրանք չկա:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, շատ կներեք, խիստ կասկածելի է, որ Միացյալ Նահանգներն այդ մատնանշված ժողովրդավարությունը գիտակցորեն են անում: Իրենք ևս առաջնորդվում են այն գաղափարներով, որով որ մենք` «Ով մեզ հետ չի, մեզ դեմ է»: Դա այսօր ակնհայտ է աշխարհում` և՜ Իրաքի պատմությունը, և՜ Սիրիայի, և այլն: Ուղղակի մենք չենք գիտակցում, որ կարող ենք լինել ոչ մեկինը. անպայման մեկինը պետք է լինենք, ուրեմն, պետք է լինենք բևեռ:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, նման արտահայտություն հնչել է 2001թ. սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական ահավոր գործողություններից հետո, երբ Նյու Յորքի երկնաքերերը ավերվեցին: Դրանից հետո, ինչո՞ւ չեք հիշատակում, մասնավորապես, Բուշի վերջին ելույթը կոնգրեսականների առաջ, ուր նա պարզապես ասաց հետևյալի մասին. չարաչար սխալվում են այն երկրները և այն պետությունները, ովքեր մտածում են, որ Միացյալ Նահանգները հանկարծ կարող է թույլ տա, որ քաղաքակրթությունների բախում տեղի ունենա, հակառակը, Միացյալ Նահանգերը գնալու են քաղաքակրթությունների երկխոսությանը և ամեն ինչ անելու են, որ խուսափեն հնարավոր բախումներից: Եվ պատահական չէր, որ իսլամական հայտնի Ռամադան տոնակատարության ժամանակ, Ղորանի կանոնների համաձայն, նա գնաց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Իսլամական կենտրոններից մեկը և իրենց ադաթով նրանց շնորհավորեց, երջանկություն ցանկացավ: Նույնն էլ Ռուսաստանի նախագահն է անում. պարբերաբար ընդունում է Ռուսաստանի մուֆտիներին, պարբերաբար հանդիպում է նաև հրեական լիդերների հետ, որովհետև քաղաքակրթությունների բախումը կարող է կործանարար լինել ոչ թե այս կամ այն երկրի, այլ երկրագնդի համար:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, մենք ունենք գովազդ, բայց մինչև գովազդը սկսելը ես երկու բառ ասեմ. Ձեր հաճոյախոսությունը Միացյալ Նահանգների հանդեպ, գուցե գերակշռի Ձեր անգլերենի իմացությունը:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, ես շատ բարձր եմ գնահատում Ձեր հումորի զգացումը, ցավում եմ, որ Դուք կրկնում եք «Գոլոս Արմենիի»  այսօրվա հրապարակումը:

Տ.Կ. - Ես չեմ կարդացե, Վանաձորում եմ եղել:

Ա.Գ. - Երբ մարդ սթափ գնահատականներ է տալիս, այդ սթափ գնահատականները, բնականաբար, բոլորին չէ, որ դուր կգան: Մասնավորապես, շաբաթ օրը կարդում եմ ռուսալեզու թերթերից մեկում, ուր դատապարտել են «Ռոսբալթ»-ին տված իմ ինտերվյուն, որն ինձ հիշեցրեց 70-ական թվականների լճացման տարիները. որ հեռուստաալիքը միացնում էիր, քննադատում էին Ալեքսանդր Սոլժենիցինի «Ռակովի կորպուսը»  կամ Բորիս Պաստեռնակի «Դոկտոր Ժիվագոն»: Քննադատողներն էլ գրում էին, ճիշտ է, չեմ կարդացել, բայց դատապարտում եմ: Հայաստանի շահն այսօր դա է պահանջում, Հայաստանի շահն այսօր թելադրում է մեզ խաղալ ոչ թե հակասությունների, այլ ընդհանրությունների վրա: Եվ, այստեղ, եթե Վլադիմիր Պուտինն իր հրապարակային ելույթում` մայիսի 9-ի տոնակատարության ժամանակ, այն է` Հայրենական մեծ պատերազմի հաղթանակի 60-ամյակին, հայտարարում է, CNN հեռուստաալիքով էլ ցույց են տալիս, մի քիչ ուղեղս լարեմ` կասեմ թղթակցի անուն-ազգանունն էլ, ասել է, որ Ամերիկան ժողովրդավարության հնագույն պատմություն ունի և այնտեղ կան ինստիտուտներ, որոնցից Ռուսաստանը շատ բան ունի սովորելու: Ի՞նչ, ուզում եք Գեղամյանը Հռոմի պապից ավելի կաթոլիկ լինի, մեր հիմնական դաշնակից ընկերն է ասում դա, ինքն է ասում, որ այնտեղից սովորելու բան ունի Ամերիկան Գեղամյանի դատապարտության կամ պաշտպանության կարիքը չունի:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, Դուք իզուր եք բորբոքվում:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, սրտանց, կրքոտ խոսելը բորբոքվել չի, բարեկամի հետ խոսելիս, ես չեմ բորբոքվում: Ուրիշ բան, որ հիմա շատերի սիրտը կմրմռա, որովհետև կանգնում, ասում են` Գեղամյանը մեկ ռուսամետ է, հիմա ամերիկամետ է: Գեղամյանը հայամետ է` ի տարբերություն դա պնդողների: Գեղամյանը գրականություն է կարդում, ոչ թե իրենց կողմից ֆինանսավորվող «Հայոց Աշխարհ», այլ լուրջ թերթեր է կարդում, ինտերնետի ծառայություններից է օգտվում, երբերմն-երբեմն ելույթներ է ունենում, որ այդ մարդկանց լուսավորի: Ոնց որ այսօր գրել էին «Հայոց Աշխարհ»  թերթում, ախր, հումորով էլ տղա է էդ Գագոն, վատ տղա չի, գրել էր` Գեղամյանից էլ բան չհասկացանք, հիմա էլ ասում է` գնալու ենք խորհրդարան Սահմանադրության քննարկումներին մասնակցելու: Դարդ է անում, ժողովուրդ ջան, ուրեմն, կլոր երկու տարի քննադատում էին, որ չենք գնում, հիմա, ասում ենք, գնում ենք, դարդ են անում:

Տ.Կ. - Կարելի է, այդ մասին խոսենք կարճատև գովազդից հետո:

Տ.Կ - Պրն Գեղամյան, Դուք հիշատակեցիք «Հայոց Աշխարհ», խորհրդարան շարունակեք Ձեր միտքը, խնդրեմ:

Ա.Գ - Շնորհակալություն: Սիրելի ժողովուրդ, երբ «Ազգային Միաբանություն»-ը «Արդարություն»  խմբակցության հետ բոյկոտեց Ազգային ժողովի նիստերը, բոյկոտի հաջորդ օրվանից իշխանական լրատվամիջոցները օր չկար, որ չհորդորեին` վերադարձեք խորհրդարան, էս արեք, էն արեք: Ասում էին` աշխատավարձ իզուր եք ստանում, էս իզուր եք անում: Ժողովուրդ ջան, մենք էլ պայման դրեցինք. այո, սահմանադրական բարեփոխումների քննարկումներին կմասնակցենք, եթե հաշվի առնվեն մեր որդեգրած երեք սկզբունքային մոտեցումները: Այն է` իշխանությունների տարբեր թևերի տարանջատում, 2-րդ` անկախ դատական համակարգի ապահովում Սահմանադրությամբ, 3-րդ` մունիցիպալ համայնքային իշխանությունների բնականոն աշխատանքի համար պայմանների հիմնում, մասնավորապես նույն Երևանի քաղաքապետի ուղղակի ընտրություններ: 20-ից 25-ը Ստրասբուրգում Խորհրդարանական վեհաժողովն արձանագրեց, որ Վենետիկի հանձնաժողովի բոլոր առաջարկություններն իշխանություններն ընդունել են, լինի դա Ռոբերտ Քոչարյանը, լինի կոալիցիան: Ճիշտ այդ նույն բանաձևում հստակ գրվեց, որ Վենետիկի հանձնաժողովի բոլոր հարցադրումները և առաջարկությունները համահունչ են ընդդիմության սկզբունքային մոտեցումներին և ճիշտ այդ նույն բանաձևում էլ կոչ արվեց ընդդիմությանը նպաստել մեր իսկ կողմից առաջարկված բարեփոխումների ընդունմանը` հանրաքվեի միջոցով: Բնականաբար, եթե դու առաջարկ ես արել, առաջարկդ էլ ընդունվել է թե իշխանությունների և թե Եվրախորհրդի Խորհրդարանական վեհաժողովի կողմից և, որ ամենակարևորն է, առաջարկդ նպաստավոր պայմաններ է ստեղծում երկրի զարգացման համար, հո մենք երկրի թշնամին չենք, պարզ է, պետք է գնանք էլ, ապացուցենք էլ, համոզենք էլ:

Տ.Կ - Պրն Գեղամյան, մի հարց. այ, տեսեք, ընդդիմությունը 14 տարի պայքարում է անարդյունավետ, մի տարվա մեջ վենետիկյան այդ հանձնաժողովը լուծեց հարցերը, և իշխանություններն ընդունեցին: Գուցե վենետիկյան այդ հանձնաժողովը վերցնենք մեզ որպես ընդդիմությո՞ւն: Դա արդյունավետության խնդիր է: Վերցնենք վենետիկյան հանձնաժողովը` լինի մեզ ընդդիմություն, հաճույքով:

Ա.Գ - Տիգրան Կարապետովիչ, նախ ասեմ, որ հումորի շեշտակի առաջընթաց կա, դա ինձ շատ ոգևորում է: Ինչ վատ կլինի, ինչ կխանգարի, վերցնենք իրենց էլ, եթե երկրիս համար լավ է: Է, հա, գնամ կոտոշավորի հետ էլ ընկերություն անեմ, եթե երկրիս օգուտ է: Հիմա, Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկները մեր երկրին օգուտ են: Բայց այստեղ ուրիշ գաղտնիք կա, ժողովուրդ ջան. դարդ է անում իշխանությունը, որ ընդդիմությունը Սահմանադրությանն «այո»  է ասելու, եթե չկեղծեն իրենց խոստումները: Իսկ ինչի՞ է դարդ անում, եկեք նախ այդ հարցը վերլուծենք. դարդ է անում այն պարզ պատճառով, որովհետև իշխանությունների սրտից արյուն է ծորում, որ մեր բոլոր առաջարկները ընդունվեցին, որովհետև իրենք կուզենային` չընդունվեր, կուզենային` մենք ձախողեինք այս Սահմանադրությունը, իրանց սրտին թիզով յուղ կնստեր, հետո կասեին, ըհը, էս ընդդիմությունն էլ մարգինալ չի` ի՞նչ է, ապակառուցողական չի` ի՞նչ է, ամենալավ Սահմանադրությանը դեմ քվեարկեցին: Այստեղ է, որ քարտերը լրիվ խառնվել են, հիմա տղերքը մրմռում են, արդեն դարդ են անում, թե Գեղամյանն ինչի՞ է գնում Ազգային ժողով, ինչի՞ է մասնակցելու Սահմանադրության քննարկումներին: Մասնակցելու է, ժողովուրդ ջան, որ Ձեզ հետ միասին ասենք, որն է դրականը, որն է բացասականը, մի քիչ էլ էդ մարդկանց խելք սովորեցնենք: Այն է, որ ընդդիմությունն ասում էր, թասիբ ունենայիք, փեշներիդ քարը թափեիք, ընդունեիք մեր առաջարկները և ոչ թե Վենետիկից գային, ծնկի բերեին Ձեզ: Ձեզ, որ ծնկի են բերել, դա ինձ չի ուրախացնում, իմ հայրենակցիս են ծնկի բերել, լսեիք, ասողին լսող է պետք:

Տ.Կ - Պրն Գեղամյան, ևս մի հարց. փաստորեն, բանաձևն ընդունված է, և ընդդիմության և վենետիկյան հանձնաժողովի կարծիքները համընկնում են, փաստորեն, այսօր ընդդիմությունն էլ գործ չունի անելու և դառնում է կողմնակից իշխանական որևէ մի թևի, մտնում է իշխանական խաղի մեջ և սկսում է սատարել Արթուր Բաղդասարյանին: Փաստորեն, ընդիմությունը, ես ի նկատի չունեմ անձամբ Ձեզ, պրն Գեղամյան, ես ընդդիմադիր ծայրահեղ թևն եմ ասում, սկսում է գովաբանել Արթուր Բաղդասարյանին` համարելով իշխանական թևի ժողովրդավարական հատվածը...

Ա.Գ - Արթուր Բաղդասարյանի մեղրամիսն անցավ, Սուրեն Սուրենյանցը, ժողովրդական լեզվով ասած, քյաստմ արեց:

Տ.Կ. - Չէ, հա՞:

Ա.Գ. - Հա, թերթերում էլ գրեց: Հիմա էլ իրար են քննադատում:

Տ.Կ - Բայց այդ սերը, իրոք, լինում է անմիջական, մի վայրկյանում:

Ա.Գ - Տիգրան Կարապետովիչ, սերը սիրողներից է պետք հարցնել. ես այնտեղ ոչ մոմ եմ վառել, ոչ էլ դռան հետևը կանգնած եմ եղել: Իրենց կանչեք, կասեն էլի, սերը իսկական էր, թե հաշվարկ էր: Իսկ ինչ վերաբերում է, թե ընդդիմությունը 14 տարի է, էդ 14 տարին, հետաքրքիր է, այ նոր ասացիք, մտքիս լավ բան եկավ:

Տ.Կ - Հետաքրքիր է:

Ա.Գ - Հա, իրոք, հետաքրքիր է. Գրիգոր Լուսավորիչը ճիշտ 14 տարի Խոր Վիրապի զնդանում էր, հետո Տրդատ 3-րդի քույրը` Խոսրովադուխտը, երազ է տեսել, ասել է` Լուսավորչին` այդ մարդուն հանի, դու էլ խոզի կերպարանքից կձերբազատվես, նորմալ մարդ կդառնաս: Հիմա մեր հույսն էլ այն է, որ, ափսոս, Ռոբերտ Սեդրակիչը քույր չունի, որքանով գիտեմ, Սերժը թող երազ տեսնի, ասի, հերիք է, ընդդիմությունից ձեռ քաշի, այ մարդ, առանց դրանց էս երկիրը կործանվում է: Էնքան խելոք ընդդիմություն ունենք, որ Եվրոպան մեկից մեկ ընդդիմության բոլոր առաջարկներն ընդունեց, մեզ էլ ասաց` էդ երկրի քաղաքական լուրջ ուժը Դուք եք, գնացեք, տեր կանգնեք Ձեր առաջարկներին, Ձեր Սահմանադրությանը: Ընդդիմությունը որ պահից անելիք չունենա երկրում, էդ երկիրը կդադարի գործելուց: Այսքան ժամանակ հայոց պատմության մեջ, որ անելիք չունեն` գրանցվել է մի անգամ: Դա էլ գրանցել է ոչ թե «Ազգային Միաբանությունը», այլ գրանցել է Հովհաննես Քաջազնունին համապատասխան ելույթ-հոդվածով` «Հայ Հեղափոխական Դաշնակցությունը այլևս անելիք չունի»: Երբ բոլշևիկյան կայսրությունը կարողացավ սովետական կարգեր հաստատել Հայաստանում, նրանք այնքան ողջամտություն ունեցան, որ քաղաքական ասպարեզից, համենայն դեպս, Հովհաննես Քաջազնունու մասին է խոսքս, քաղաքական ասպարեզից դուրս եկան: Այսօր կոալիցիան, իրոք, անելիք չունի, որովհետև մի ձախողումից հետո արձանագրվում է մյուս ձախողումը: Բա մի ամիս առաջ կանգնել, ձենները մեկ դրած ասում էին` նախագահական ուժեղ համակարգ պետք է լինի, ժողովրդի մենթալիտետը դա է պահանջում, Վենետիկը մեզ օրենք չի... Բա ո՞նց պիոների պես գնացիք ու համաձայնվեցիք:

Տ.Կ - Ա՛յ, պիոների հաշվով կարելի է Ձեզ մի հարց տալ: Պրն Գեղամյան, էդ պիոներ, կոմսոմոլ, կոմունիստ, հետաքրքիր է, ուրիշ շկոլա չե՞ք անցել:

Ա.Գ - Տո, ես համ փողոցի շկոլա եմ ունեցել, համ պիոներական եմ ունեցել, համ կոմերիտական եմ ունեցել, համ կուսակցական եմ ունեցել, համ երևանյան եմ ունեցել, հիմա էլ ստրասբուրգյան ունեմ. էս եմ, ինչ կամ, ժողովուրդ ջան: Մեկի սրտով կլինի, մյուսի սրտով չի լինի, համենայն դեպս, որտեղ էլ եղել եմ, հպարտությամբ դուրս եմ եկել, հպարտությամբ: Ավելին էլ ասեմ. Սովետական Միությունը փլուզվել էր, ոչ բարով խերով, որոշակի կտրվածքով, ճիշտ այն նույն շրջանում, որտեղ եղել եմ շրջկոմի առաջի քարտուղար, 95 թվականին ջախջախիչ կերպով հաղթել եմ հակառակորդներիս, դարձել եմ պատգամավոր: Եթե մարդ իր անցյալի վրա քար է նետում, թող պարզ գիտակցի, որ ապագան թնդանոթից է գնդակահարելու իրեն: Ի՞նչ ենք արել կոմսոմոլ կամ պարտիական եղած ժամանակ. երկի՜ր ենք շենացրել, 15 տարի է քանդում-քանդում են, թալանում-թալանում են, հլը չի փլվում: Էդ ենք արել, դրա համար է սրտներս ցավում, ամեն շրջանում տնկած ծառ ունենք, կառուցած շենք ունենք, դղյակ չէ:

Տ.Կ - Պրն Գեղամյան, Գրիգոր Լուսավորչին...

Ա.Գ. - Պատմությունը լավն է, ինձ թվում է, Սերժ Ազատիչը երազ կտեսնի ու Ռոբերտին կասի. «Այ մարդ, ձեռ քաշի, չի ստացվում մեր մոտ»:

Տ.Կ. - Գրիգոր Լուսավորչին ծիտն էր կերակրում, իսկ ընդդիմությանն ո՞վ է կերակրում:

Ա.Գ. - Ուրեմն, Գրիգոր Լուսավորչին, թե որ ծիտն էր կերակրում, չգիտեմ, Մովսես Խորենացին դրա մասին բան չի ասում, եթե այսօրվա Ազգային անվտանգության ծտերը Ձեզ լուրը բերել են, իրենցից պետք է ճշտել: Կոնկրետ «Ազգային Միաբանությունը»  ինքն է մտքերով կերակրում գործող իշխանություններին, որովհետև սակավամիտ են և, որ ամենակարևորն է, դրա կարիքն ունեն:

Տ.Կ. - Չէ, մեկ-մեկ «Նեզավիսիմայա Գազետա» թերթում, որը դուք հաճախակի, ասենք, թե հիշատակում եք, գեղեցիկ հոդվածներ են դուրս գալիս, դա ոչ թե, ասենք, ծտի կերակուրով են դուրս գալիս չէ՞, ՆԳ-ն լուրջ թերթ է...

Ա.Գ. - Տատյանա Պոշնարյովային և Բորիս Աբրամովիչ Բերեզովսկուն` մեկը տերն է, մյուսը` գլխավոր խմբագիրը, մի առիթով իրենց հարցազրույցի կանչեք, հարցրեք:

Տ.Կ. - Ընդառաջեք թող գան, մեծ սիրով կընդունեմ նրանց:

Ա.Գ. - Թող ընդառաջեն այն մարդիկ, ովքեր հետները յուզգյարություն են անում:

Տ.Կ. - Իսկ Դուք ծանոթ չե՞ք:

Ա.Գ. - Ես շատ մարդու եմ ծանոթ, բայց հիմա, որ ես այստեղ կանգնեմ իմ շրջապատի մասին խոսեմ, որին ատամը կկտրի` կփորձեն փչացնել, որին էլ չէ` կսկսեն խեղճերի վրա շառ անել, այսինքն` խեղճ չեն, լավ էլ ոտի վրա կանգնած մարդիկ են:

Տ.Կ. - Այ, շառ անելու կապակցությամբ. իրոք, շատերն ասում են, որ Դուք նիհարել եք, ինձ էլ են ասում, ի դեպ, և դա կապում են հիվանդության հետ: Պրն Գեղամյան, դե, Դուք ասացիք, որ լողում եք և այլն, և այլն:

Ա.Գ. - Չեմ լողում, լող եմ պարապում, էս իշխանություններն են լողում քաղաքական դաշտում, դա երկու տարբեր բաներ են: Տիգրան Կարապետովիչ, ասեմ Ձեզ, ժողովուրդ ջան, 55 տարեկան եմ, լավ էլ թիվ է, 5-ին գումարած 5` 10, դիսյատկա է: Ուրեմն, աչքիս առաջ ունեմ մեծերի կենսագրությունը. 67 տարեկան էր Կուտուզովը, երբ ջախջախեց Նապոլեոնին, Սուվորովը 80 տարեկան էր, եթե հիշողությունս չի դավաճանում, Ալպերով, երբ անցավ` Մասենային ջախջախեց Սեն Բոտարդում, Լև Տոլստոյն էլ 81 տարեկան էր, երբ գրեց «Վոսկրեսենին», այսինքն` ես, հլը, 15 տարի ունեմ բացվելու համար, ընենց որ հույսները թող կտրեն, որ կարողա տիզի վավայություն անեն: Ամեն ինչ նորմալ է լինելու, դա էլ պայմանավորված է նրանով, որ մարդ կա 17 ժամ օրվա ընթացքում կարդում, գրում է, մարդ էլ կա 17 ժամ կերուխում է անում, մտածում է Գեղամյանի վրա ի՞նչ շառ անեմ:

Տ.Կ. - Մարդ էլ կա` հեռախոսով զանգում ես, տանը չի:

Ա.Գ. - Էդ էլ եք ճիշտ, բայց հիմա ասում են` բջջայինները, որ կան, երբ ամուսնուս զանգում եմ, գործի տեղն է:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, իսկ Դուք ինչո՞ւ չհիշատակեցիք Մակեդոնացուն, Նապոլեոնին:

Ա.Գ. - Հիշատակեմ Մակեդոնացուն էլ. ճիշտ է, նա, ցավոք սրտի, կարճ է ապրել, բայց մեռնելուց առաջ էլ ասել է. սիրելի ժողովուրդ, ինձ թաղեք ձեռներս վերև: Հարցրել են` զորավար ինչի՞, պոնտոլեյմները, որոնք հետո տիրեցին Եգիպտոսին և թագավորական տոհմի սկիզբ դրեցին, ասում է, որ ժողովուրդն իմանա` աշխարհը տիրել եմ, բայց էն աշխարհ հետս ոչ մի բան չեմ տանում: Ես սա կրկնում և ասում եմ մեր իշխանություններին. Մակեդոնացի չլինեք, որովհետև ձեր պապայի անունը Ֆիլիպ թագավոր չի եղել, էս աշխարհից եթե նա բան չտարավ, Դուք էլ բան չեք տանի: Նապոլեոնի մասին ո՞րն ասեմ, ի՞նչն ասեմ. խնդրեմ, ասեմ, 9 փայլուն հաղթանակներ է ունեցել, Տուլոնի հերոսն է եղել, Միկոյանն ասում էր` անձրևը, որ գալիս էր, ընենց էր ման գալիս, որ, կարծես, անձրևի արանքով էր գնում: Նապոլեոնն էլ Տուլոնի ճակատամարտի ժամանակ անգլիացիների դեմ, ուրեմն, ընենց է արել, որ չորս կողմը ռումբեր է պայթել ու իրան բան չի եղել: Եվ այդ ժամանակ դիտորդներն ասել են, որ նա Աստծու պահած է: Հիմա, Դուք էլ եք Աստծու պահածը, ես էլ եմ Աստծու պահածը: Թող Աստված շատ չհամարի էն պարզ պատճառով, որ այ մարդ, մեռան կախվելով ինձանից, հլը մի դեպք չի եղել, որ մեկն իմ վերլուծական հոդվածների մասին քննադատական խոսք ասի: Գեղամյանն էս հագավ, էն հագավ, Գեղամյանը խմում է, Գեղամյանը ծխում է... Ոչ ծխած կամ, խմելն էլ` կխմեմ, ժողովուրդ ջան, խոստանում եմ Ձեզ հետ միասին, երբ Ռոբերտին ու Սերժին ճամփու գցենք: Լավ էլ խմելու եմ, տնական ձևով:

Տ.Կ. - Շատ ճաշակով եք հագնվում, պետք է ասեմ:

Ա.Գ. - Շատ շնորհակալություն, Տիգրան Կարապետովիչ, չթաքցնեմ, աիբներս կան, բոլորն էլ թող տեսնեն:

Տ.Կ. - Քաղաքի տղա եք:

Ա.Գ. - Այո:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, ես տեսնում եմ, գեղեցիկ գիրք է Ձեր կողքը, դա միտումնավոր եք դրել, հենց այնպես չեք դրել:

Ա.Գ. - Այո, ժողովուրդ ջան, ուրեմն, մի գաղտնիք բացեմ: Ամուսնության օրվանից ի վեր, կինս` Անուշիկը, հիմա մի քիչ որ գովեմ կասեն` պադկաբլուչնիկա էլի պլյուս, կնոջ կաբլուկի տակ է:

Տ.Կ. - Ո՞վ կարա ըտենց բան ասի քաղաքի տղուն:

Ա.Գ. - Դե, ասում է, լեզուն ոսկոր չունի, սկի մնացածները, որ ասում են, ճշմարտության տեղ ուզում են սաղացնել` ո՞վ է իրենց բան ասում: Ուրեմն, շուրջ 30 տարվա իմ բոլոր հոդվածները, հարցազրույցները, ելույթները, որոնք տպագրվել էին, հավաքել էր: Այս տարեսկզբին կինս ասաց. Արտաշ, ախր, փոշու բուն է, մի բան մտածի, ափսոս է, էս, էն: Է, մի շատ լավ, պարկեշտ, գիտությունների դոկտոր, շատ մեծ գիտնական և շատ լավ մարդ` Անուշավան Զաքարյանը, ասաց` Արտաշես Մամիկոնովիչ, եկեք, ես Ձեզ կօգնեմ, հուշեմ, որովհետև նա լավ հրատարակիչ է, ժողովածու հրատարակենք, և 30 տարվա իմ հոդվածները, հարցազրույցները, ելույթները բոլորը տեղ են գտել այս գրքում: Ես, իրոք, պատահական չէ, որ բերել եմ այս գիրքը և սիրով ուզում եմ այն նվիրել Ձեզ: Դեռ վաճառքի չի հանվել և չի էլ վաճառվելու, սա զուտ բարեկամներիս և համակիրներիս եմ նվիրելու:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, պետք է ասեմ միանգամից, որ շատ ֆոտոգենիկ եք:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, ճիշտ կլիներ` կին ասեր դա: Դուք ասացիք, վաղը, մյուս օրը Արմեն Ավետիսյանը թազա գործ կբացի, կասի` հիմա էլ էս Տիգրան Կարապետովիչն ու Գեղամյան Արտաշը, երկուսն էլ երևանցի տղա, սկսեցին իրար կոմպլիմենտներ անել:

Տ.Կ. - Դե, ֆոտոգենիկը, ես ի նկատի չունեմ այլ կողմերից, ես ի նկատի ունեմ ֆաս:

Ա.Գ. - Տո, ես էլ ի նկատի չունեմ այլ կողմերից, բայց էնքան չուզող ունենք, որ հիմա դրանից կկախվեն: Գնում եմ խորհրդարան` ասում են, յա, էս ինչո՞ւ է գնում խորհրդարան, գովում եմ Ռուսաստանին` ասում են ռուսամետ է, գովում եմ Ամերիկային` ասում են ամերիկամետ է: Մի խոսքով, բանուգործները թողած, խոշորացույցով ...

Տ.Կ. - Բայց էս վերջերս շատ եք գովում Ամերիկային:

Ա.Գ. - Էս վերջերս ես շատ եմ գովում Հայաստանին նպաստող գործոնները և, նորից եմ կրկնում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները բացարձակապես որևէ մեկի գովազդի, գովելու կարիքը չունի: Ես գնահատականներ եմ տալիս, որոնք երբ լուրջ վերլուծվեն, կասեն` քաղաքական այս գործիչը խոսում է հօգուտ և ի նպաստ սեփական ժողովրդի: Այսօր, երբ բոլորի կողմից ընդունվում է այն, որ ժողովրդավարացման առաջատարը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներն են, ոչ միայն ընդունվում, այլև հիշատակվում է Ռուսաստանի Դաշնության կողմից, այն էլ առանձնահատուկ հյուրի կարգավիճակ ունեին Ջորջ Բուշը և իր տիկինը Հայրենական Մեծ պատերազմի 60-ամյակի արարողությունների ժամանակ:

Տ.Կ. - Ռուսներն ասել են, որ մտնեն ութնյակի մեջ:

Ա.Գ. - 60 երկրների պրեզիդենտներ, վարչապետներ կային, Բուշի հանդեպ առանձնահատուկ վերաբերմունք կար: Բա մենք էլ մեր ախպորը հարգելով, իրա մեծ ախպորն էլ ենք հարգում: Այդտեղ ի՞նչ վատ բան կա: Տիգրան Կարապետովիչ, սրտանց այս գիրքը Ձեզ եմ նվիրում, բայց մի քանի րոպե խոսենք:

Տ.Կ. - Խոսենք: Հարգելի հեռուստադիտողներ, ես իմ վերաբերմունքը պրն Գեղամյանի մասին ասել եմ, որ վերաբերվում եմ ...: Էլի կասի` սիմպատիա բառի համար ի՞նչ կմտածեն: Ասենք` իր քաղաքական տեսակետները հոգեհարազատ են, ինքնատիպ քաղաքական գործիչ է: Մենք պետք է խոսենք և՜ հումորով, և՜, ինչու չէ, տարբեր խնդիրների շուրջ: Ուղղակի, այո, ինչու չէ, պետք է հաղթանակենք և՜ Ստրասբուրգում, պետք է հաղթանակենք և՜ Վաշինգտոնում: Ի դեպ, Պրն Գեղամյանը մեկնում է ամսի 30-ին. գուցե, Դուք ասեք, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ. - Սիրելի՜ ժողովուրդ, նախ, շնորհակալություն Տիգրան Կարապետովիչ ընձեռած հնարավորության համար, որ կարողանում եմ անկեղծ, անկաշկանդ խոսել: Ներողություն եմ հայցում հեռուստադիտողներից` կարող է մի քիչ կրքոտ եղավ, կարող է առանձին դեպքերում երևանյան գենը մեջս գերիշխեց: Ժողովուրդ ջան, ճիշտ հասկացեք, հատկապես երբ դրսից ես գալիս, այն է` Ստրասբուրգից, չորս բոլորդ տեսնում ես թշնամական հայացքներ ոչ թե անձիդ, այլ երկրիդ վերաբերյալ, երբ նյարդերդ կծիկ դառած լարված են, որ հանկարծ որևէ մեկի ոչ հայանպաստ ելույթը բաց չթողնես` հակահարվածը տեղում հասցնես, այդ գերլարվածությունից հետո, երբ գալիս ես սեփական հող ու ջուրդ ես ոտք դնում, երբ բոլորը քո բարեկամներն են, անգամ նույն Ռոբերտն ու Սերժը, որովհետև հայ են, նույն նավի մեջ ենք, անկախ քեզնից մի քիչ էն զսպանակներդ բաց ես թողնում: Այո, ամսի 30-ին մեկնելու եմ Վաշինգտոն, ուր կայանալու է Եվրոպայի Անվտանգության և Համագործակցության կազմակերպության Խորհրդարանական վեհաժողովի հոբելյանական 35-րդ նստաշրջանը: Ըստ որում, չափազանց լուրջ փորձությունների առաջ են կանգնելու հայ պատվիրակները, այն է` Վահան Հովհաննիսյանը, Սամվել Նիկոյանը, ես, Գասպարյան Անահիտը, մեր պատվիրակության քարտուղարը, չի բացառվում, որ օրակարգում ներառվի Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի վերաբերյալ զեկույցի քննարկումը: Ըստ որում, եթե ի սկզբանե որոշված էր, որ զեկուցումով պետք է հանդես գա շվեդ պատգամավոր Գորան Լենմարկերը, որի զեկույցը չափազանց հավասարակշռված էր, ես չեմ ասում հայանպաստ կամ ադրբեջանանպաստ, ապա, ցավոք սրտի, անցած ժամանակահատվածում, այն է` մեկ ամսվա ընթացքում, ադրբեջանական պատվիրակության ղեկավար Սատար Սաֆարովը, օգտվելով կանոնակարգի սողանցքից, այլընտրանքային զեկույց է ներկայացրել, ըստ որում ներկայացման ժամկետի առումով փոքր ինչ ավելի շուտ, քան Լենմարկերինն է և այնտեղ կանոնադրությամբ այնպես է, որ հիմքում պետք է լինի այդ զեկույցը: Իմ տեղեկությամբ` մեծ աշխատանք է ծավալվել թե՜ Ազգային ժողովի փոխնախագահի` Վահանի, և թե՜ Արտաքին գործոց նախարարի` Վարդան Օսկանյանի կողմից: Ինչու չէ` նախագահական աշխատակազմի կողմից, որ հնարավորինս աներ ամեն ինչ, որ, այնուամենայնիվ, քննարկման առարկա դառնա Լենմարկերի զեկույցը: Ինչ վերաբերում է ինձ, սիրելի հայրենակիցներ, անպայմանորեն փորձելու եմ ելույթ ունենալ: Ինչո՞ւ եմ ասում` փորձելու եմ. այն, որ ցուցակագրվելու եմ, դա միարժեք է, ուղղակի 56 երկրների պատվիրակներ կան, և ձայնը տրվում է նախագահության ու քարտուղարության որոշումով: Այնտեղ այնպես չի, որ առաջինը ցուցակագրվես և առաջինը ձայն ստանաս, և եթե ձայնի իրավունքը տրվեց, ապա, համոզված եղեք, շատ համոզիչ կկարողանամ 56 երկրների պատվիրակներին ներկայացնել ռեալ իրավիճակը, ներկայացնել, թե ինչ վտանգավոր լուծում կարող են իրենք ընդունել, այն է` նպաստեն, որ ամենահնագույն քաղաքակրթություններից մեկը, այն է` հայկական քաղաքակրթությունը, վերանա աշխարհագրական և քաղաքական քարտեզից ու դրա համոզիչ փաստարկները կան, որտեղ յուրաքանչյուր ոչ հայանպաստ որոշում, ոչ այլ ինչ է, քան մահացու վտանգ` ուղղված հնագույն մշակութային հայկական քաղաքակրթության դեմ: Ելույթիս երանգը դա է լինելու: Անշուշտ, հազարավոր էջեր եմ կարդացել, հիմնականում ամերիկյան հեղինակների, իրենց արտահայտություններն եմ ինձ համար առանձին արտագրել, որովհետև երբ իրենց մեծերի խոսքով իրենց ես վերադարձնում, իրենք կարող են Գեղամյանին հերքեն և կհերքեն, բայց երբ դու Ջեկ Լոնդոն ես մեջբերում, խոսքի օրինակ եմ ասում, Սելինջեր կամ Բենջիամին Ֆրանկլին ես մեջբերում, Թոմաս Ջեֆերսոն ես մեջբերում, արդեն չեն կարող ասել` Ջեֆերսոնը սխալ է, կամ Բենջիամին Ֆրանկլինն է սխալ, կամ Աբրահամ Լինկոլնը, կամ էլ Ջորջ Վաշինգտոնը: Ահա սա է պատճառը, որ հարկադրված եմ, այո, նաև անգլերեն էլ սովորել, կարդալ, փորձել թարգմանել, որովհետև, ավա՛ղ, բոլոր աշխատությունները չեն, որ թարգմանաբար հնարավորություն կա ռուսերեն լեզվով ընթերցել, առավել ևս` հայերեն: Ըստ որում, կրթությունս` չթաքցնեմ, և հպարտ եմ դրանով, ռուսական է` թե՜ դպրոցում, թե՜ ասպիրանտուրայում, թե՜ հասարակական գիտությունների ակադեմիայում ուսուցանել են ռուսերեն լեզվով, մինչդեռ մայրենին, անշուշտ, հայերենն է:

Տ.Կ. - Շնորհակալություն, պրն Գեղամյան, շնորհակալություն, շատ հաճելի էր Ձեզ հետ խոսել:

Ա.Գ. - Մի տաս րոպե չե՞ք ձգում փեշքյաշ, գովազդի հաշվին:

Տ.Կ. - Փեշքյաշ ձգել եմ, Ձեր ժամացույցով քանի՞սն է:

Ա.Գ. - 11-ից 5 պակաս:

Տ.Կ. - Հարգելի հեռուստադիտողներ, ես կցանկանայի մի երկու բառ ասել, և պրն Գեղամյանը լիներ կադրում, որ չմտածեին` գիտեք, ես մենակ եմ մնացել, խոսում եմ...

Ա.Գ. - Էս ձգում եք, որ Դուք մի քանի բառ ասեք, բայց իմ հաշվին, հա: Այսինքն` իմ հաշվինը ո՞րն է, ասացիք, որ ինձ հնարավորություն կտաք 5 րոպե խոսել: Ասում, խոսում ենք, Տիգրան Կարապետովիչ:

Տ.Կ. - Դուք ունե՞ք յուրահատուկ թեմա ևս:

Ա.Գ. - Թեմաներն այնքան շատ են, չափազանց շատ են, ուղղակի ես ուզում եմ Ձեզ հետ միասին, սիրելի հեռուստադիտող, խորհել. անվանի զորավարները միշտ չէ, որ հաջողակ քաղաքական գործիչներ են դառնում, ես ամենևին չեմ ուզում որևէ մեկին վիավորել կամ անձնավորել, բայց պատմությունը դա է հուշում: Վելինգտոնի նման հսկան, որն ամբողջ Անգլիայի կուռքն էր, որը Վատեռլոն հաղթանակեց, ի՞նչ եք կարծում, 1815թ.` 7-8 տարի անց, երբ նա արդեն Լորդերի պալատում պատգամավոր էր և ոչ անգլիանպաստ ինչ որ որոշման օգտին էր պայքարել, ի՞նչ եք կարծում, նեխած ձվերով հարձակվեցին այդ մարդու վրա: Ուինստոն Չերչիլը 1945թ., երբ 6 տարի առաջնորդել էր Անգլիայի ժողովրդին և բերել էր հաղթանակի, 45 թ. նա պարտվեց պառլամենտական ընտրություններում լեյբորիստ Կետլիին, չընտրվեց մարդ, որը պատերազմ էր հաղթանակել, որը Հիտլերին էր հաղթել: Ասածս այն է, որ ամեն քաղաքական գործիչ իր ժամանակն ունի: Ցավով եմ ասում, գործող քաղաքական էլիտայի ժամանակը սպառվել է, նույն` Ռոբերտ Քոչարյանի, նույն` Սերժ Սարգսյանի: Ինչքան շուտ դա նրանք գիտակցեն, ինչքան գիտակցված ձևով պայմաններ ստեղծեն սահուն իշխանափոխության համար, հավատացնում եմ Ձեզ, ժողովուրդն այդ պարագայում չի հիշի այդ խայտառակությունները, կհիշի այն, որ ի դեմս այդ երկուսի և երջանկահիշատակ Վազգեն Սարգսյանի ու ողջ-առողջ Սամվել Բաբայանի և հազարավոր հայորդիների` տարածքներ են ազատագրվել: Բա այդ լավ բանը (ամրության պաշարը) ունենալու պայմաններում, ինչո՞ւ եք տարեցտարի, օրեցօր լրիվ ջուրը լցնում, հիշեցնում եք շագրենյան կաշվին, որը սեղմվում է:

Տ.Կ. - Մի հարց էլ Ձեզ, պրն Գեղամյան, կարելի է:

Ա.Գ. - Իհարկե, կարելի է:

Տ.Կ. - Իսկ Ձեզ չի՞ թվում, որ Դուք էլ եք Ձեր աստեղային ժամը բաց թողել:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, ես բացարձակապես ինքնաքննադատությունից զուրկ մարդ չեմ, բացարձակ չի թվում, բոլորովին մտքովս չի էլ անցնում, որովհետև ե՞րբ է մարդ իր աստեղային ժամը կորցնում, երբ նա այդ հնարավորությունն ունենում է: Ինձ այդ հնարավորությունը նոր է տրվելու:

Տ.Կ. - Մենք խոսում ենք ասեկոսեների մասին. անցյալ ընտրությունների մասին խոսում են հետևյալ ձևով, ժողովուրդն է խոսում, ի դեպ, որ Ստեփան Դեմիրճյանը և Արտաշես Գեղամյանը միասին ունեին հնարավորություն փոխել իրավիճակը, բայց չփոխեցին: Դա համարվում է աստեղային ժամ, որ կար այդ հնարավորությունը քաղաքական առումով, Դուք ինքներդ ասացիք, որ քաղաքականությունը դա հնարավորությունների ձեռքբերում է: Ի դեպ, մի բան էլ ասեմ, հետո Դուք կարող եք Ձեր վերջաբանում ինձ ջախջախել: Անգլերեն լեզվին կարելի է տիրապետել և, գիտեք, այսօր դրան երիտասարդներն են տիրապետում, այ, կարողանայինք այնպես անել, որ ամերիկացին հայերեն խոսի, դա է հերոսությունը: Շատ հաճելի կլիներ, որ մենք կարողանայինք ամերիկացիներին այդ սերը դեպի մեր լեզուն, հարուստ պատմական լեզուն, ասենք, այնպես անեինք, որ իրենք գերվեին մեր պատմությունով:

Ա.Գ. - Միանգամայն ճիշտ հարցադրում է, նախ Ձեր երկրորդ հարցին անդրադառնամ: Երկու ձեռքով կողմ եմ Ձեր մոտեցմանը, իսկ ե՞րբ կկարողանանք հասնել դրան: Երբ հայ ժողովուրդն իր ծոցից ծնի այնպիսի հանճարներ, որոնք աշխարհին զարմացնեն իրենց գիտական հայտնագործություններով, մշակութային կոթողներ ստեղծելով և հետաքրքրվեն...

Տ.Կ.- Իսկ ով ասաց, որ չկա, թող ժողովուրդը ճիշտ կողմնորոշվի, այ, մենք պետք է Ձեզ հետ, գուցե պրն Գեղամյան...

Ա.Գ.- Միտքս ավարտեմ` Տիգրան Կարապետովիչ. ուրեմն, այն պարագայում կհետաքրքրվեն, բա չիմանան, լավ, նորօրյա Արամ Խաչատրյանը, նորօրյա Վիկտոր Համբարձումյանն ովքեր են, ուր են այսօրվա այդ փարոսները: Չկան այդ փարոսները: Ուստի, երկիրը ներսից պետք է արժեք ներկայացնի, այն էլ համաշխարհային քաղաքակրթության առաջ հանդես գա այնպիսի գործոններով, որոնք հետաքրքրություն առաջացնեն և ստիպեն, որ, այո, նորօրյա Նարեկացուն կարդան Նարեկացու լեզվով, այո, նորօրյա Սիլվա Կապուտիկյանին կարդան իր լեզվով, Հրանտ Մաթևոսյանի պրոզան կարդան Հրանտի լեզվով, Պարույր Սևակինը` Սևակի: Այս դեպքում միայն հնարավոր կլինի, այո, այդ մարդկանց գայթակղել ուսումնասիրելու հայոց լեզուն: Ինչ վերաբերում է` հնարավորություն ունեին Արտաշես Գեղամյանը և Ստեփան Դեմիրճյանը փոխելու 2003 թ. իրավիճակը, ասեմ, ժողովուրդ ջան, միանգամայն ճիշտ եք. իհարկե, ունեինք, բավական էր բոյկոտել 2-րդ փուլը, և այդ պարագայում Ռոբերտ Քոչարյանի լիազորություններն աշխարհի և ոչ մի իրեն հարգող երկիր չէր ճանաչի: Ավաղ, ժամանակը ցույց տվեց, որ «Ազգային Միաբանություն կուսակցության»  տեսակետը բռնեց ժամանակի քննությունը: Ոչ մի երկիր չէր ճանաչի, որովհետև 1-ից 2-րդ փուլ ընկած ժամանակահատվածում իրավիճակի և ոչ մի այնպիսի փոփոխություն չեղավ, որը համոզեր հայ ընտրողին, որ իր ձայնը տեղ կհասնի, ոչ մի կեղծարար, ոչ մի զեղծարար, ոչ մի կաշառատու չպատժվեց, հակառակը, երբ իշխանությունները տեսան, որ այդ զարհուրելի 1-ի փուլը մարսել են, 2-րդ փուլը իրենց համար, ավաղ, խաղ ու պար էր, ինչի ականատեսը մենք եղանք: Ինչ վերաբերում է աստեղային ժամին, այն նոր է գալու, ժողովուրդ ջան, ոչ թե Արտաշես Գեղամյանի, մեր ազգի աստեղային ժամը գալու է: Թող ազգիս աստեղային ժամը գա, էդ ազգիս նոքյարը լինեմ աստեղային ժամում, բայց աստեղային ժամը մոտեցնելու առաջամարտիկն ու դրոշակակիրն եմ եղել: Ինչքան էլ իշխանավորները շառ ու շուռ անեն, հերյուրանքներ տարածեն, չի հաջողվելու:

Տ.Կ. - Պրն Գեղամյան, շնորհակալություն:

Ա.Գ. - Տիգրան Կարապետովիչ, խորին շնորհակալություն, որ գոնե կես տարին մեկ անգամ հնարավորություն է ընձեռվում Ձեր ստուդիայում հանդիպել Ձեզ հետ, ըստ իս, շատ անկեղծ զրույց ունենալ, առանց խաղի, առանց ինչ որ ավելորդ, կեղծ սիրաշահելու: Ժողովուրդ ջան, լավ է լինելու, դժվարությամբ, բայց լավ: Մեր` հայերիս, ճակատին է գրված` «Ով կհամբերի, նա կհաղթի»:

Տ.Կ. - Ամենայն բարիք, հաջողություն: