«ԿԵՆՏՐՈՆ» ՀԵՌՈՒՍՏԱԸՆԿԵՐՈՒԹՅԱՆ «ՈւՐՎԱԳԻԾ» ՀԱՂՈՐԴԱՇԱՐՈՒՄ ՊԵՏՐՈՍ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ ՀՅՈՒՐԸ ԱՐՏԱՇԵՍ ԳԵՂԱՄՅԱՆՆ Է

09.03.2005

Պ.Ղ.- Բարի երեկո, ուղիղ եթերում «Ուրվագիծն» է, և ես` Պետրոս Ղազարյանս: Սիրելի՜ հեռուստադիտողներ, հավանաբար, դուք նկատած կլինեք, որ անկախացումից հետո մեր կյանքի տարբեր ոլորտներ ներխուժել է չափանիշներ հասկացությունը: Չափանիշներ ունենք կյանքի գրեթե բոլոր ոլորտներում, և շատ հաճախ որպես էտալոն ընտրվում են եվրոպական չափանիշները: Դրանք գոյություն ունեն նաև քաղաքականության մեջ. շատ ենք ասում` քաղաքական երկակի ստանդարտներ: Այսօր մենք հենց վերջինիս մասին զրուցելու ենք «Ազգային Միաբանություն կուսակցության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանի հետ: Բարի երեկո, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ.- Բարև Ձեզ:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, ընդդիմությունը շատ հաճախ է իշխանություններին մեղադրում Հայաստանի, ժողովրդավարության հանդեպ երկակի ստանդարտներ գործածելու մեջ: Այսինքն` խոսքով նրանք բոլորը ժողովրդավար են, հիշում եք, վերջերս էլ, Վարդան Օսկանյանն ընդդիմությանը վախեցրեց, որ ժողովրդավարը մենք ենք:

Ա.Գ.- Մեկն էլ պետք է Վարդան Օսկանյանի վախն ինքը բռնի, նա ո՞նց կարող է ընդդիմությանը վախեցնել:

Պ.Ղ.- Բարի, բայց տեսեք, որպես օրինակ, բերում է Արևմուտքը: Ամերիկայի նախագահի ընտրություններից առաջ Պուտինը հրապարակավ սատարեց Բուշին, դա բոլորը ողջունեցին, իսկ հետո, երբ նա հրապարակավ սատարեց Ուկրաինայում իր նախընտրած թեկնածուին աշխարհը դա գնահատեց, Եվրոպան դա գնահատեց որպես կոպիտ միջամտություն այլ պետության գործերին: Մոլդովայում իշխանության եկան կոմունիստները, և Արևմուտքը միայն նրա համար, որ կոմունիստները Պուտինին դեմ են, իրենց բարոյական, քաղաքական ողջ աջակցությունը ցույց տվեցին կոմունիստներին: Երևի մենք մի տաս տարի առաջ սարսափելի ցայտնոտի մեջ կընկնեինք, եթե պատկերացնեինք, որ Արևմուտքը սատարելու է կոմունիստներին` ընդդեմ ժողովրդավարական ճանապարհ բռնած Ռուսաստանի: Ես կասեմ` ավելի լավ երկակի ստանդարտների օրինակ դժվար է գտնել: Ա, ինչո՞ւ է մեր ընդդիմությունը մեր իշխանություններին քննադատում երկակի ստանդարտներով գործելու մեջ, քանի որ դա նորմալ, ժողովրդավարական եվրոպական երկրներին հատուկ քաղաքականություն է:

Ա.Գ.- Նախ, խորին շնորհակալությունս եմ հայտնում հրավերի համար. փորձեմ պատասխանել Ձեր հարցին, բնականաբար, նախևառաջ աշխարհաքաղաքական տեսակետից, որից հետո կանդրադառնանք մեր ներքին գնահատականներին:

Ինչո՞ւ եք զարմանում, սրանից դեռ տաս տարի առաջ նշանավոր Ֆրենսիս Ֆուկոյաման գրեց իր բեստսսելերը` «Պատմության ավարտը և վերջին մարտը»: Եվ այնտեղ ասում է` արդյոք պատմության ավարտի մասին չի խոսում այն, որ 1945 թ. սեպտեմբերին ամերիկացիներն ատոմային ռմբակոծության ենթարկեցին Հերոսիման և Նագասակին, հարյուր հազարավոր մարդիկ զոհվեցին, տասնապատիկը ռադիացիայի ենթարկվեցին ու հիմա Միացյալ Նահանգները, այսինքն` պատերազմից գրեթե անմիջապես հետո, դառնում են Ճապոնիայի թիվ մեկ պաշտպանը: Ինչ վերաբերում է Մոլդովային, Վրաստանին, Ուկրաինային, ապա եկեք հարցին դարձյալ մոտենանք պատմականորեն. 1990-91 թվականին, երբ փլուզվեց Սովետական Միությունը, դա ոչ թե սառը պատերազմի ավարտ էր, այլ արևմտյան քաղաքակրթության հաղթանակը Սովետական Միության և Արևելյան Եվրոպայի երկրների հանդեպ: Եթե մենք այդ քաղաքակրթության արժեքներն ընդունեցինք, ուրեմն պետք է բարի լինենք հետևենք դրանց: Իսկ Մոլդովայի դեպքում դա քաղաքական պարզ հաշվարկ է. իսկ ո՞րն է հաշվարկի առանցքը: Ինչպես գիտեք, արդեն 13-14 տարի է ինչ Մոլդովայի համար գոյություն ունի Մերձդնեստրյան խնդիրը: 2004 թ. գրեթե կես քայլ էր մնում, որ այդ խնդիրը լուծվեր Ռուսաստանի դոմինանտ դերակատարության պայմաններում, երբ այդ հարցի կարգավորման համար պրեզիդենտ Պուտինի խորհրդական Կոզակն արդեն ստորագրության համար փաստաթուղթ էր պատրաստել, և մեկ օրվա ընթացքում իրավիճակը փոխվեց, ԵԱՀԿ շրջանակներում հարցը պետք է լուծում գտներ: Հիմա մոլդովացիները տեսնում են, որ եթե իրենց համար գերխնդիրը Դնեստրի խնդիրն է, ապա տեսնում են` ինչ փոփոխություններ են կատարվում իրենց հենց անմիջական հարևանների մոտ: Ռումինիան 2007 թ. հունվարի 1-ից դառնում է Եվրամիության անդամ, Ուկրաինան արդեն իսկ հռչակել է, որ իր գերխնդիրն է լինելու անդամակցելը ՆԱՏՕ-ին` ռազմական, քաղաքական կառույցի առումով, Եվրամիությանն էլ ընդհանրապես: Մոլդովացիները չափազանց լավ հիշում են սեփական իսկ երկրի պատմությունը, որը հուշում է, որ մինչև 1940 թ. Մերձդնեստրյան Հանրապետությունը, որպես ինքնավար միավորում, գտնվում էր Ուկրաինայի Հանրապետության կազմում: Է, վաղը, մյուս օրը մոլդովացիները կասեն. եթե այդպես է, մենք կմիանանք Ռումինիային, նրա հետ կդառնանք Եվրամիության անդամ, Մերձդնեստրն էլ կմտնի Ուկրաինա, վերջինիս հետ կդառնա Եվրամիության անդամ: Եվ դա գայթակղիչ է, անպայմանորեն գայթակղիչ է տվյալ պարագայում այդ երկրների ժողովուրդների համար: Ավելին, հիմա, այս օրերին արդեն հետևողական գործընթացներ են գնում վերակենդանացնելու, այսպես կոչված, “ՎՈւՈւԱՄ”-ը (Վրաստան, Ուկրաինա, Ուզբեկիստան, Ադրբեջան, Մոլդովա), հայտնի դաշինքը, որը երբ ստեղծվում էր` ասացին, թե դա ընդգծված հակառուսական, հակա ԱՊՀ-ական կառույց է: Առավել ևս, որ այսօրվա դրությամբ Ուկրաինայի Հանրապետությունը ֆորմալ տեսակետից ԱՊՀ անդամ- երկիր չէ, որովհետև մինչ օրս չի ստորագրել ԱՊՀ նոր կանոնադրությունը և ծրագիրը: Եվ այս պարագայում, բնականաբար, եթե դոմինանտը Մերձդնեստրյան ինքնահռչակ հանրապետության հարցի լուծումն է, եթե Մոլդովան հրաժարվեց ռուսական տարբերակից, ապա տրամաբանությունը հուշում է, որ պետք է փնտրի նոր տարբերակ: Ահա այստեղ է, որ փնտրեց, գտավ այս տարբերակը և, ամենևին պատահական չէր, որ այս ընտրություններից առաջ նրանց նախագահ Վորոնինը մեկօրյա պաշտոնական այցով գնաց Ուկրաինա, հանդիպեց պրեզիդենտ Յուշչենկոյի հետ: Իսկ մեր հարևան երկրի` Վրաստանի պրեզիդենտն էլ ընտրությունների նախաշեմին մի քանի ժամով գնաց Քիշինև, հանդիպեց Վորոնինի հետ, որից հետո էլ մեկնեց Հռոմ, որովհետև այնտեղ` Վրաստանում խոշորածավալ ներդրումային ծրագիր իրականացնելու կապակցությամբ, այդ օրակարգով կոնֆերանս էր կազմակերպված, այսինքն` նրանք հիմա պահն են օգտագործում իրենց համար նպաստավոր լուծումներ գտնելու համար: Հենց ճիշտ նույն ժամանակահատվածում, ՌԴ արտաքին գերատեսչության ղեկավար Սերգեյ Բորիսովիչ Իվանովն Իտալիա և Գերմանիա կատարած այցերի ժամանակ դրանց բավական կոշտ պատասխան տվեց, երբ ուղղակիորեն ասաց, որ Մերձդնեստրյան և Աբխազական հարցերը, համապատասխանաբար, Ռուսաստանի և Մոլդովայի, Ռուսաստանի և Վրաստանի միջև կարող են լուծման հեռանկարներ ունենալ, և ոչ թե ԵԱՀԿ շրջանակներում:

Պ.Ղ.- Ուշացած չէ՞...

Ա.Գ.- Ուրեմն, քաղաքականության մեջ մենք ցանկացած նման խնդրի լուծում պետք է պարտադիր ստորադասենք աշխարհաքաղաքական հնարավոր զարգացումներին, իսկ աշխարհաքաղաքական հնարավոր զարգացումները, թերևս, հուշում են (ես սա որպես զուտ քաղաքական փորձագետ ասեմ և ոչ թե քաղաքական գործիչ), հուշում են հետևյալի մասին. Միացյալ Նահանգները, այո, շահագրգռված են, որ Եվրամիությունն ուժեղ լինի, միաժամանակ շահագրգռված չէ, որ Եվրամիությունը շատ ուժեղանա, որովհետև այնտեղ Եվրախորհրդի խնդիր կա: Միաժամանակ Եվրամիությունն ամենևին շահագրգռված չէ, որ Ռուսաստանը չափազանց թուլանա, որովհետև այնտեղ էլ կա Չինաստանի վտանգ: Այսինքն` ստեղծված այս ստատուս քվոյում ասել, որ այս կամ այն հարցի լուծումն ուշ է, թե ուշ չէ, իմ կարծիքով, վաղաժամկետ է: Եվ ահա թե ինչու. այդ գործողություններին անհապաղ հետևեց, թվում է, թե ոչ մի կապ չունեցող մեկ այլ գործողություն, այն է` Բուշեռում ատոմային էներգետիկայի դաշնային գործակալության ղեկավար, խոսքս Ռուսաստանի Դաշնության մասին է, Ալեքսանդր Ռումյանցևը Բոլյամ Աղազադեի` Իրանի փոխնախագահի հետ ստորագրեց պայմանագիր, համաձայն որի Ռուսաստանը Բուշեռի ատոմակայանին «տվելներ»  է տալու, այսինքն` միջուկային վառելիքը, բացի այդ արդեն պայմանավորվել են, որ օգտագործված վառելիքն Իրանը հետ է վերադարձնելու: Այսինքն` աշխարհաքաղաքական այս խճանկարում մենք պետք է զարգացումները տեսնենք: Եվ հետո, անդրադառնանք մեկ այլ հարցի. Յանուկովիչին սատարելու նպատակով, սրանից կես տարի առաջ, Պուտինը գնաց, աննախադեպ մի պայմանագիր ստորագրելու` կապված գազի և նավթի արտահանման հետ, և դրանից Ռուսաստանը տնտեսական առումով մեկ միլիարդ դոլարի վնաս կրեց: Փոխարենը պայմանավորվածություն կար, որ իրենք կօգտագործեն Օդեսա-Բրոդի, Բրոդի-Օդեսա նավթատարն իրենց իսկ նպատակների համար: Բնականաբար, հիմա նրանք կհրաժարվեն այդ ամենից: Այդ ամենից հրաժարվելու պարագայում և պայմաններում, բնականաբար, ուկրաինական էկոնոմիկան դժվարություններ կկրի: Եվ ամենահետաքրքրականը այն է, որ պրեզիդենտ Յուշչենկոն չափազանց լավ գիտակցում է այս ամենը, որովհետև իր պաշտոնական առաջին այցն եղավ Ռուսաստան` Կրեմլ, և այնտեղից գնաց Եվրամիություն: Դրան ավելացնեմ նաև մի հայտարարություն, որը Իտալիա մեկնելուց առաջ արել էր Սահակաշվիլին. նա ուղղակի ասել էր, որ Ռուսաստանը շահագրգռված չէ այդ երկրների անկախությամբ, այլ շահագրգռված է, որ դրանք կախյալ լինեն: Հետն էլ ավելացրել էր, որ իր առաջին հանդիպումը պերզիդենտ Պուտինի հետ չափազանց լավ տպավորություն էր թողել իր վրա, բայ, ավա՛ղ, զարգացումներն այլ եղան: Վերջնական խնդիրն այն է, որ սևծովյան համագործակցության բոլոր երկրներն անդամակցեն Եվրամիությանը, այդ թվում նաև Մոլդովան:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, եթե հետևենք Ձեր խոսքերի տրամաբանությանը և անալիտիկների տրամաբությանը, ապա Ուկրաինան, որն արդեն եվրոպական հստակ ուղղություն ունի, Մոլդովան, որը նույնպես որդեգրեց այդ ուղղությունը, Վրաստանը, որը հստակ հակառուսական տրամադրվածություններ ունի և էլի գնում է Եվրամիություն (այսօր, որքան ես գիտեմ, վրացիներն արդեն օրենքից դուրս հայտարարեցին այնտեղ գործող ռուսական ռազմաբազաները), սրան եթե գումարենք նաև Ադրբեջանը, որը հաստատ ռուսամետ չի, կարող ենք ասել, որ ԱՊՀ տարածաշրջանում ձևավորվում է նոր ալյանս, և Ռուսաստանն այստեղ, կարծես թե, դերակատարում չունի, որևէ լծակ չունի: Եվ այս ալյանսն իր առաջ հստակ նպատակ ունի միացյալ ուժերով գնալ դեպի Եվրոպա, ընդ որում, նրանք ունիֆիկացնում են կոմունիկացիաները, իրավական դաշտը, քաղաքական դաշտը բերում են եվրոպական ստանդարտների: Այս պարագայում ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը, որը տարբեր պայմանագրերով կապված է Ռուսաստանի և ԱՊՀ-ի հետ:

Ա.Գ.- Ձեր դիտարկումը շատ տեղին է, այդ նոր ալյանսի ստեղծման փաստը հենց դրա հիմնադիրները չեն էլ թաքցնում, նրանք դա գաղտնի չեն պահում:

Պ.Ղ.- Ձևավորման փուլում է:

Ա.Գ.- Այո, պատահական չէ, որ ասացի, որ փորձում են վերակենդանացնել այսպես կոչված, “ՎՈւՈւԱՄ”-ը: Ինչ վերաբերում է Հայաստանին և նրա հնարավոր քաղաքականությանը, բնականաբար, այդ քաղաքականությունը նախևառաջ պետք է բխի մեր անվտանգության խնդիրները հաշվի առնելով, աշխարհագրական դիրքը և տարածաշրջանում հնարավոր աշխարահաքաղաքական զարգացումները ի նկատի ունենալով: Ինչու չէ, առանցքը պետք է կազմի նաև մեր էկոնոմիկան: Եթե մենք այսօր նայում ենք այլ երկրի հետ ապրանքա¬շրջանառությանը արտաքին հատվածի, Հայաստանի մասին է խոսքը, չեմ կարծում հիշողությունս դավաճանի, Ռուսաստանից ներմուծվում է 185-188 միլիոն դոլարի արտադրանք: Երբ նայում ես` ի՞նչ է ներմուծվում, ապա առյուծի բաժինն ընկնում է էներգակիրների վրա, գազի և ատոմակայանի միջուկային վառելիքի վրա: Հայաստանի ատոմակայանը միայն և միայն ռուսական արտադրության «տվելներ» -ով կարող է շահագործվել, տեխնոլոգիական ցիկլն այդպիսին է: Եթե զրկվում է այդ «տվելներ» -ից, եթե զրկվում է գազից, ապա էներգիա արտադրող մեր հզորությունների առնվազն 80%-ը հայտնվում են կաթվածահար վիճակում, այսինքն` քաոսի են մատնվում:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, ես մի փոքր ընդհատեմ. այ, կա տեսակետ, որ, ի տարբերություն այլ երկրների, Հայաստանն ավելի շատ է կապված Ռուսաստանի հետ: Ես բերեմ մի քանի օրինակներ. դա, Դուք նշեցիք, էլեկտրաէներգիան է, երկրորդը, ես կնշեի, զորքն է, որ կա, մենք ունենք չկարգավորված հարաբերություններ Թուրքիայի հետ, ամենամեծ խնդիրներից մեկը ղարաբաղյան խնդիրն է, ատոմակայանը, գազը, վերջիվերջո մշակույթը, որը շատ է նստած ժողովրդի մեջ և միլիոնավոր այն քաղաքացիները, որոնք ապրում են այնտեղ և ուղղակի պահում են այստեղ մեզ: Կան թելեր, որոնք ուղղակի ավելի շատ են խոցելի դարձնում Հայաստանը, քան այն բոլոր մնացած երկրները, որոնք թվարկեցինք: Դա այդպես է, թե դա միֆ է, որը արմատավորված է մեր քաղաքական գործիչների ու ժողովրդի մեջ:

Ա.Գ.- Ես փաստերը և թվերը բերեցի. անշուշտ, դա այն իրականությունն է, որի հետ միայն ու միայն քաղաքական բախտախնդիրները կարող են հաշվի չնստել: Այս գործոնին ավելացրեք չափազանց վտանգավոր ևս մեկ գործոն, այն է` 2005 թ. հունվարի վերջին-փետրվարին Բաքվում ստորագրվեց “Меморандум”` Ադրբեջանի, Իրանի և Ռուսաստանի երկաթգծի ղեկավարների միջև, համաձայն որի կառուցվելու և համատեղ շահագործվելու է Կազվին-Ռաշկ-Ասթարա երկաթգիծը: Միայն միամիտները կարող են մտածել, որ այդ երկաթգծով պետք է Ռուսաստանից Ադրբեջան կամ Իրան ապրանք ուղարկվեն: Իրականում այդ երկաթգիծը կապելու է Ռուսաստանը Ադրբեջանի, Իրանի տարածքով Հնդկաստանի հետ: Եվ արդեն իսկ փորձագետներն ասել են, որ առաջին փուլում նվազագույն ապրանքահոսքերը կազմելու են տարեկան կտրվածքով 10 միլիոն տոննա, իսկ երկրորդ էտապով` 20 միլիոն տոննա, և որոնք 15 օրով ավելի շուտ են հասնելու Հնդկաստան, քան այսօրվա ավանդական կապերը, որոնք իրականացվում են ծովով, օվկիանոսով, Սուեզի ջրանցքով: Եվ 15-20%-ով էլ էժան են: Դա ի՞նչ է նշանակում. նշանակում է, որ հեռանկարային առումով Ռուսաստանի համար այդ երկաթգիծն ունենալու է բախտորոշ նշանակություն, որովհետև մի կողմից նա արդեն ցամաքային կապ է ունենալու Հնդկաստանի հետ, մյուս կողմից էլ երկաթուղային կապ` Չինաստանի հետ: Իսկ դա նշանակում է, որ շուրջ 2 միլիարդ 200 միլիոնանոց ազգաբնակչություն ունեցող ասիական գերհզոր այդ պետությունները Ռուսաստանի համար դառնալու են պոտենցիալ շուկաներ: Ահա այստեղ է, որ չափազանց կկարևորվի նաև Ադրբեջանի դերը Ռուսաստանի համար: Այս ամենը գիտակցելով, Հայաստանը, բնականաբար, պետք է որդեգրի այնպիսի քաղաքականություն, որ կարողանա տնտեսական այդ բոլոր լրջագույն գործոններին հակադրել այնպիսի գործոն, որը կլինի համարժեք: Տնտեսական առումով չի կարողանա, աշխարհաքաղաքական առումով էլ լուրջ մտածելու խնդիրներ կան` կապված Իրանի հետ, որովհետև ազատագրված տարածքները վիճարկվում են Ադրբեջանի հետ: Մենք, կամա թե ակամա, գալիս ենք դարձյալ այն նույն հանգամանքին` ինչով ավարտեցի իմ խոսքը մեր կուսակցության կոնֆերանսում: Միայն ու միայն ընդգծված ժողովրդավարական արժեքներ դավանող երկիրը դառնալով մենք կարող ենք հակադրվել կայսերապաշտական հնարավոր այն նկրտումներին, որոնք այսօր անթաքույց արտահայտում է Իլհամ Ալիևը: Մասնավորապես, Մոսկվա գնալուց առաջ նա շատ լկտի ելույթ էր ունեցել, հարցազրույց էր տվել “Независимая газета” թերթին` ասելով, որ Հայաստանը հույսն ինչի՞ վրա է դրել` մեր ռազմական բյուջեն կրկնակի ավել է Հայաստանի ռազմական բյուջեից 245 միլիոն դոլարին համարժեք է 2005 թվականին, արդեն իսկ 15%-անոց ՀՆԱ-ի աճն ունեն, իսկ նավթատարը շահագործելուց հետո էկոնոմիկան ապրելու է թռիչքաձև աճ:

Պ.Ղ.-Վագրի թռիչքով են գնալու:

Ա.Գ.- Հա, Վարդան Մինասիչի ասած` վագրի թռիչքը հիմա մեր գլխին է բերելու հարևան Ադրբեջանը. դրան ի՞նչ ենք հակադրում` Արագածի շուրջպար:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, միայն ժողովրդավարություն:

Ա.Գ.- Ժողովրդավարությունն իր հետ բերում է բարերար այնպիսի փոփոխություններ, որոնք Հայաստանն այս տարածաշրջանում կդարձնեն, ինչպես ժամանակին ասում էին, «Ժողովրդավարության կղզյակ»  և, ինչու չէ, Հայաստանը պետք է գտնի, վերագտնի իրեն: Ռեսուրսներով, ավա՛ղ, նա աշխարհը զարմացնել չի կարող: Կնշանակի պետք է ուղեղներին զոռ տան, ուղեղներին զոռ տան, մտածեն, իսկ ի՞նչ կարող են անել: Կարող են անել այն, ինչ արդեն իսկ այստեղ անում են, և մեր լուսավոր ուղեղները գնում են Միացյալ Նահանգներ` “Սիլիկոնացայա Դոլինա”-յում աշխատում են որպես ծրագրավորողներ: Վաղը, մյուս օրը կգնան Ռուսաստանի Դաշնություն, այնտեղ տեխնոպարկերի հսկայածավալ ծրագիր է, մնում է գնան Հնդկաստան` Բանգալոռում աշխատեն: Ուրեմն, Ազգային անվտանգության հայեցակարգում պետք է դոմինանտ այն ուղղությունները մատնանշվեն, որոնց հետևելով մենք կկարողանանք աշխահի առաջ հանդես գալ նորովի, որ հայ մարդուն, հայ ժողովրդին ճանաչեն իր մտքի ճկունությամբ, իր գիտելիքներով, իր պատրաստակամությամբ` դիմակայելու այն մարտահրավերներին, որոնք ծառացել են ոչ միայն Հայաստանի, այլև Վրաստանի, Ադրբեջանի, Ուկրաինայի Մոլդովայի առջև... Իրենք ելքերը գտել են:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, Դուք ինձ շատ եք զարմացնում, ասեմ ինչու. մեր քաղաքացին, որը հանդուրժում է այս Ազգային Ժողովը (որը տեսնում ենք` այս քառօրյան, եռօրյան, ուղղակի անհնար է այդքան շատ արհամարհել իր երկրի քաղաքացուն), նա հանդուրժում է այս կրիմինալ, գողական իրավիճակը, ավելին, այդպես ապրում է (մտեք մեր բակերը` տեսեք նոր սերունդը ոնց է մեծանում), հանդուրժում է մեր որոշ հեռուստաընկերություններ, որոնք հակամշակութային և փսևդոքաղաքական են բառիս ամենախոր իմաստով, այդքանից հետո, այս ամենը տեսնելով, Դուք, իրոք, հավատո՞ւմ եք, որ մեր քաղաքացին կարող է լինել ժողովրդավար պետության քաղաքացի, ինքը կարո՞ղ է այնպես անել, այնպիսի պրոցեսներ սկսել ու դրան մասնակցել, որ մեր երկիրը դառնա ժողովրդավարական:

Ա.Գ.- Ես ոչ թե հավատում եմ, ես դրանում համոզված եմ:

Պ.Ղ.- Որտեղի՞ց է այդ համոզմունքը:

Ա.Գ.- Համոզմունքը հայոց պատմությունից է գալիս. որտեղ է Բաբելոնը, որտեղ է Հռոմեական կայսրությունը, որտեղ են այդ կայսրությունները` չկան: Որտեղ է Ասորեստանը, բայց Հայաստանը կա չէ, կնշանակի...

Պ.Ղ.- Ֆիզիկապես կա, իսկ որակական առումով, ասեմ, որ այդքան էլ չկա:

Ա.Գ.- Որական առումով էլ կա: Ուրիշ բան, որ անորակությունն այնքան է խեղդել, բարոյական արժեքներն այն աստիճան են խեղված, որ համախմբվում են ոչ թե հայկական գաղափարախոսության շուրջ, 21-րդ դարին դիմակայելու շուրջ, այլ համախմբվում են կրակապաշտների նման Արագածի շուրջը շուրջպար բռնելով: Այսօր ինձ ասացին, որ մաքսային ծառայությունն էլ, ոստիկանությունն էլ են որոշել Աղվան Հովսեփյանին աջակցեն, ասում են` պարել պարել է, ինչո՞ւ են շուրջպար բռնում, բերդ պարը պարենք, այսինքն` 160 հազար հոգու շալակը 160 հազար էլ գա:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, դուք Նապոլեոն Ազիզյանի...

Ա.Գ.- Ինչ կապ ունի, Նապոլեոն Ազիզյանը:

Պ.Ղ.- Այն, որ նա թերթում գրել է, որ ինքը Ձեր խմբակցությունից ու կուսակցությունից դուրս է եկել, որովհետև Ձեր կուսակցության մեջ որոշ մարդկանց դուր չի գալիս, որ իրենք պետք է ազգանվեր գործ անեն ու պարեն: (Ա.Գ.- Ծիծաղում է...) Հա, առնվազն ծիծաղելու է, բայց փաստ է, ես կարող եմ մեջբերել թերթն ինձ մոտ է. «Ուղղակի ես գիտեի, որ իմ Միասնության շուրջպարի կազմկոմիտեի անդամ լինելը դուր չի գալիս կուսակցության որոշ անդամներին: Հենց այդ սկզբունքային տարաձայնություններն էլ պատճառ են դարձել խմբակցությունից դուրս գալու համար»: Պարելը Նապոլեոն Ազիզյանի համար սկզբունքային նշանակություն ունի:

Ա.Գ.- Ուրեմն, օգտվելով առիթից ես իմ վերաբերմունքն ասեմ Նապոլեոն Ազիզյանի նկատմամբ. ես նրան շատ եմ հարգում, ես կարող եմ հուշել, որ արջի ծառայություն են մատուցել իրեն, իր հեղինակությանն այն մարդիկ, ովքեր ստիպել և պարտադրել էին, որ նա իր կամքին հակառակ գնար և մասնակցեր 2003թ. ընտրություններից հետո պրեզիդենտի ինագուրացիայի արարողությանը, ովքեր ստիպել էին, որ սեպտեմբերի 21-ին գնար և մասնակցեր պրն Ռ.Քոչարյանի բանկետին: Շատ փիս են վարվել իր հանդեպ այն մարդիկ, ովքեր չէին թողել, որ Նապոլեոն Ազիզյանը գա, կանգնի իր ընկերոջ` Արտաշես Գեղամյանի մեջքին, ապրիլի 5-ին, երբ զանգվածային ծեծուջարդ էր: Էլ չեմ ասում` ապրիլի 12-ին, 13-ին: Ես կարող եմ ասել մի բան` մարդկայնորեն իրեն հասկանում եմ, ցավում եմ իր համար և խորհուրդ եմ տալիս այս խոսակցությունն ընդմիշտ փակենք, որովհետև արդյունքում լրացուցիչ միավորներ կշահի Աղվան Հովսեփյանն իր հպատակությունը հերթական անգամ առ պրն Քոչարյան նշելով: Օգտվելով առիթից` պրն Քոչարյանին էլ հուշեմ, որ ես հասկանում եմ, որ, ինչ կատարվում է, դա պրեզիդենտական պալատից չի հրահրված, ոչ, պարզապես մարդիկ, ովքեր ի վիճակի չեն իրենց ծառայողական պարտականությունները կատարել, ի վիճակի չեն հայտնաբերել «Տէցի կռուգի»  հետևը կանգնած մարդկանց, ապրիլի 5-ին ժուռնալիստներին ծեծուջարդի ենթարկողների հետևը կանգնածներին: Վերջին հաշվով, ի վիճակի չեն, պարզել, թե այդ ինչպես է ստացվում, որ սպանության գործով ում բռնում են. դատախազության քննչական վարչության պետը ստիպում, պարտադրում է, թե ասեք, որ պատվիրատուն Արտաշես Գեղամյանն է: Լիներ դա Տիգրան Նաղդալյանի գործով, լիներ դա Լևոն Աբրահամյանի գործով, ըստ որում, ես դա «Ազատություն»  ռադիոկայանով եմ լսել, լինի դա վերջերս «Կծան Միշայի»  գործով, որին բոլորն էլ, գոնե քաղաքի տղերքը գիտեն, թե բարձրաստիճան որ սպայի գործակալն է, որին վերջերս շատ բարձր պաշտոն տվեցին դարձյալ այդ ոլորտում: Թարգեք այդ բանը: Ես ավելի լուրջ առաքելություն ունեմ մեր երկրում, քան թե Աղվան Հովսեփյանի բանսարկություններով զբաղվեմ, ես երկրիս ճակատագրով եմ մտահոգ, ես աշխարահաքաղաքական զարգացումներով եմ մտահոգ, բայց դա է իրենց մտահոգում: Իրենք ուզում են այս բամբասանքի ոլորտը ինձ բերեն, չի ստացվելու: Ինչպես չստացվեց նաև այն պրովոկացիան, որ բռնեցին երկու հոգու, ձեռքները զենք տվեցին, ասացին` կխոստովանեք, որ Գեղամյանի վրա մահափորձ է պատվիրել` այս անգամ էլ ընդդիմադիր դաշտից իմ բարեկամ Սմբատ Այվազյանը:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, ես չգիտեմ Ձեր մեղադրանքները:

Ա.Գ.- Դա մեղադրանք չէ:

Պ.Ղ.- Բայց մի բան, որ վիճելի է` ստացվում է, թե չի ստացվում, ոնց որ թե բավական լավ էլստացվում է. Հմայակ Հովհաննիսյանը դուրս եկավ, Նապոլեոն Ազիզյանը դուրս եկավ, Աղասի Արշակյանն էլ, ասում են, առկախ է: Կարծես թե բավական լավ ստացվում է:

Ա.Գ.- Իրե՞նց մոտ, ո՞վ ասաց, բյուրեղանում ենք, բյուրեղանում ենք` ավելի թափով ենք դառնում:

Պ.Ղ.- Ինչի՞ց եք բողոքում, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ.- Ես չեմ բողոքում, ես պարզապես ասում եմ` իմ ուշադրությունը նման բանսարկություններով մի շեղեք, այ, տեսեք, հինգ րոպե մենք դատարկ հարցերի վրա ծախսեցինք. աշխարհաքաղաքական լրջագույն զարգացումները դրեցինք մի կողմ, Արագածի շուրջպարի մասին խոսեցինք: Եվ ցավը գիտեք որն է. Վարդան Օսկանյանը, Վարդան Մինասիչին դրական ասեմ, ուրեմն, ուրախացած ասաց` ժողովուրդ, վերջապես, Հայաստանը աշխարհի ամենաաղքատ 18 երկրների մեջ ճանաչվել է ժողովրդավար, հազարամյակի մարտահրավերներ ծրագրում է ներառվել և մեզ գումարներ են տալու: Է, լավ, պարում էիք` էն ժամանակ պարեիք, կասեինք, ուրախ լուր է, պարեցին: Բա չեն ասի, էս մարդիկ, էս հայերը ուղեղները լրիվ հետ են տվել, բա չեն ասի, երկրում, որի ազգաբնակչության 80%-ը կիսաքաղց կյանքով է ապրում, այսօր ռեկտորներին պարտադրում են, որ ուսանողներին ստիպեն գնալ այնտեղ: Բա էն հարյուրավոր ուսանողները, որոնք ուսման վարձ չեն ունեցել և դուրս են մնացել ինստիտուտներից, չեն ասի, այ մարդ, փող ունեիք այդտեղ պարելու վրա ծախսելու համար, ուսման վարձս տայիք:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, շատ կարճ, երկու րոպե: Այ, ենթադրենք վիճակն այնքան վատ է, ոնց որ Դուք ներկայացնում եք, քաղաքացին պետք է լսի ընդդիմությանը և դուրս գա պայքարի: Ի՞նչ է անում ընդդիմությունը. Արամ Կարապետյան` հեղափոխություն, Ստեփան Դեմիրճյան` ոչ մի հեղափոխություն, միայն սահմանադրական ուղի, ՀՀՇ-ն սեմինար է անում ու սպասում, թե երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյաննէլի մի անգամ կխոսի, որ Րաֆֆի Հովհաննիսյան, Հովհաննես Հովհաննիսյան` սպասում են, որ Արևմուտքն իրենց ինչ որ մի բան տա, որ իրենք սկսեն ինչ որ բան անել, կոմունիստներն ասում են` մենք ենք հեղափոխականը, չգիտեմ ինչ են ասում, արդեն անհասկանալի է, հա: Այ, խեղճ քաղաքացին` ո՞ւմ հետևից գնա:

Ա.Գ.- Կարծում եմ, երկու րոպեի մեջ Ձեր այդ հարցը չէր մտնում: Ճիշտ վերջին կոնֆերանսի ելույթումս, որը խնդրում եմ ցույց տվեք` մարդիկ տեսնեն, իմանան, ինչ եմ ասել, հենց նույնն եմ ասել` Հայաստանը միտումնավոր դարձնում են թերահավատների երկիր: Իշխանական ողջ պրոպագանդան, բոլոր հաղորդումները, բացառությամբ, միգուցե, այսօրվանը, չնայած վերջում էլի մի հատ ճմկտեցիք, մի նպատակ են հետապնդում` ցույց տալ, որ ընդդիմություն չկա, էս չկա, էն չկա: Ճիշտ եք ասում, մարդիկ արդեն իրարամերժ այս մոտեցումներից հոգնել և զզվել են, արժեզրկվել է խոսքը և խոսքն արժեզրկվել է ոչ թե ընդդիմության տակտիկական տարբեր մոտեցումներից, այլ խոսքն արժեզրկվեց 2003 թ., երբ ազգի սերուցքին ստիպողաբար տարան, հավաքեցին ազգային ակադեմիայի մեծ դահլիճում, և մարդիկ կարիքից կքված, անվանի գիտնականներ, մշակութային անվանի գործիչներ, ատելությունը մեջները խեղդելով` սկսեցին գովաբանել գործող իշխանություններին: Ճիշտ հենց այն մարդիկ, ովքեր իրենց մտերիմների շրջապատում ասում էին` օր առաջ պետք է այս մղձավանջից դուրս գանք:

Պ.Ղ.- Մեր մտավորականների մոտ էլ է երկակի ստանդարտներ:

Ա.Գ.- Ուրեմն, այդ մղձավանջից դուրս գալու համար է, որ «Ազգային Միաբանությունը»  գնաց ծայրահեղ, ոչ ընդունելի քայլի, ասելով` եթե ուզում ենք երկիրը շտկել մենք մեր փեշի քարը թափում ենք, բայց` ձայն բարբարո անապատի: 20 օր առաջ հայտարարեցի, անվանական ասացի` 151 հազար տոննա ցորեն շրջանցել է մաքսային կետերը, վիճակագրական ծառայության տվյալներն են ասում: Փոխանակ ժուռնալիստական հետաքննություն անեն, ասեն, լավ, էս ո՞նց եղավ` երեք հազար վագոն է, ասում են` Գեղամյանը պատրաստակամություն է հայտնել համագործակցել իշխանությունների հետ: Ո՜չ, Գեղամյանը պատրաստակամություն է հայտնել երկիրն այս վիճակից դուրս բերել և անգամ իսկ այն գնով, որ ինքը դառնում է այդ 151 հազար տոննա ցորեն ներկրողների և մնացած օրինազանցների թիրախը: Վաղը, մյուս օրը, ես չեմ էլ բացառում, ո՞նց կերան Վանիկ Թորոսյանի գլուխը դրսում, փառահեղ ազատամարտիկ էր, կարգին էլ երևանցի տղա էր, Դիոնիս Մարգարյանի գլուխը, Ռաֆիկ Շահմուրադյանի գլուխը: Բա Ձեզ թվում է` հեշտ է, նստես տանը, միացնես ռադիոն, ասես, յա, էս ի՞նչ են ասում, էս ասում են, որ Լևոն Աբրահամյանին ես փող եմ տվել, որ Սերժ Սարգսյանի վրա մահափորձ անի, ասում են` Տիգրան Նաղդալյանի սպանողներին ես ու Բազեյան Ալբերտն ենք փող տվել, որ սպանեն, ասում են` «Կծան Միշային»  ես փող եմ տվել, որ Գագիկ Ծառուկյանի վրա մահափորձ անի: Ձեզ թվում է դա պատահական է, հող էին պատրաստում, հետո իրենք` իշխանությունները, գլխիս բան կսարքեին ու կգցեին էտ մարդկանց վրա: Վտանգավոր ժամանակներ ենք ապրում, և իշխանությունները պարտադիր պետք է մի պարզ ճշմարտություն հասկանան. չեն կարող 21-րդ դարը Հայաստանի համար դարձնել 10-րդ դար, երբ Յուսուֆ Էմիրից թագեր էին ստանում:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, ժամանակը սպառվեց, ես կարծում եմ` գաղտնիքը ժողովրդի մեջ է:

Ա.Գ.- Պետրոս ջան, կներեք, հիասքանչ ժողովուրդ ունենք, բնազդով զգում է դրսից վտանգները, դրա համար դուրս չի գալիս ու չի քշում այս իշխանություններին, որովհետև մեր հավերժական բարեկամը դարանակալած հենց այդ պահին է սպասում, բայց իշխանություններն էլ պետք է իմանան` անվերջ չեն կարող դա չարաշահել:

Պ.Ղ.- Գուցե, չի հավատում ընդդիմությանը:

Ա.Գ.- Ժողովուրդը շատ լավ էլ հավատում է ում պետք է, եթե չի հավատում` դրա ամենավառ մարմնավորումը մեր կասետն է, այ, մարդ, դրեք` թող ժողովուրդը տեսնի:

Պ.Ղ.- Պրն Գեղամյան, եթե ձեր կասետը դնենք, ուրեմն պետք է բոլոր կասետներն էլ դնենք:

Ա.Գ.- Բոլորն էլ դրեք:

Պ.Ղ.- Վախենամ մեր եթերը դրանից չգիտեմ ինչ կդառնա:

Ա.Գ.- Կծաղկի Ձեր եթերը:

Պ.Ղ.- Սիրելի՜ հեռուստադիտողներ, մեր ժամանակը սպառվեց: Հիշեցնեմ, որ մենք զրուցում էինք «Ազգային Միաբանություն կուսակցության» նախագահ Արտաշես Գեղամյանի հետ: Շնորհակալություն, պրն Գեղամյան:

Ա.Գ.- Շնորհակալություն հրավերի համար: