Գագիկ Կոստանդյանի ելույթը

Ազգային ժողովի արտահերթ նստաշրջանում

30.08.2005թ.

Այն, որ ներկայացված բարեփոխումները որակական նոր տեսք են տվել մեր Սահմանադրությանը, դա փաստ է, ասել, թե կես քայլ առաջ է նախորդ Սահմանադրությունից, ես կասեի` ավելին, այն մեկուկես քայլ է բարեփոխվել, իհարկե, ի շնորհիվ Վենետիկի հանձնաժողովի կատարած առաջարկությունների և դիտողությունների: Ցավալին այն է, որ ժամանակին այդ նույն դիտողությունները և առաջարկություններն արվում էր մեր` «Ազգային Միաբանության» կողմից, բայց քանի որ դա արվում էր ընդդիմության կողմից, այն հիվանդագին էր ընդունվում: Ինչևիցե, բավարարվեք, որ գոնե բավականին դրական տեղաշարժեր եղան: Մենք հասկանում ենք, որ ոչ մի երկիր իդեալական Սահմանադրություն չունի և չի էլ կարող ունենալ, ժամանակի ընթացքում նոր հանգամանքներ կարող են ի հայտ գալ երկրի տնտեսական ու քաղաքական կյանքում և դարձյալ կարող է անհրաժեշտություն առաջանալ Սահմանադրության բարեփոխման: Հիմնական հարցն այստեղ այն է` Սահմանադրությունն ինչքա՞ն է մեր իրականության մեջ գործում:

Ասածս ավելի հավաստի դարձնելու համար` սկսենք հենց 1-ին հոդվածից. «Հայաստանի Հանրապետությունը ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն է»: Բայց չէ՞ որ իրականության մեջ մենք լավ գիտենք, որ ո՜չ ժողովրդավարական է, ո՜չ սոցիալական է, ո՜չ էլ իրավական:

2-րդ հոդվածում ասվում է. «Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին: Ժողովուրդը իր իշխանությունը իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հանրաքվեների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով»: Խնդրում ենք ասել մեկ ընտրություն, որ եղել է ազատ և արդար, առանց կեղծիքների: Կամ ցույց տվեք մի պաշտոնյայի, որ ժողովրդի ծառան է և ժողովրդին չի շորթում. եթե կա այդպիսի գոնե մեկ պաշտոնյա, գնանք առաջը մոմ վառենք որպես սրբի:

Հոդված 31. «Սեփականության օտարումը հասարակության և պետության կարիքների համար կարող է կատարվել միայն գերակա հանրային շահերի դեպքերում, օրենքով սահմանված կարգով, նախնական համարժեք փոխհատուցմամբ»: Այս հոդվածը Երևանի քաղաքացիներին, հատկապես Հյուսիսային պողոտայի, Կոնդի և իրացվող մյուս թաղամասերի բնակիչների համար անհասկանալի է: Օրինակ` ի՞նչ ասել է` «պետության կարիքներ» կամ «գերակա հանրային շահեր». դա ա՞յն է, որ իրենց պապենական սեփականությունը խլում են, տալիս, ասենք, ինչ-որ մաքսատան պետի կամ իշխանությունների գովքն անող հեռուստատեսության տնօրենի` իրենց խղճուկ աշխատավարձերով միլիոնավոր դոլարների արժողության խրախճանքի օբյեկտներ կառուցելու համար: Անհասկանալի է նաև` ի՞նչ է նշանակում «նախնական համարժեք փոխհատուցում». դա, հավանաբար, վերը նշված բնակիչներին իրենց սեփական տան դիմաց տրվող այն գումարն է, որ կարողանան ընդամենը ինքնաթիռի տոմս գնեն և ընտանիքներով հեռանան Հայաստանից: Չեմ ուզում շարունակել Սահմանադրությունից այն բոլոր շեղումները, որ մեր իրականության մեջ ամեն քայլի կհանդիպենք:

Մենք երկու ձեռքով կողմ ենք, իհարկե, մեր առաջարկություններն ընդունելու պայմանում, որ հանրաքվեով բարեփոխված Սահմանադրությունն անցնի, սակայն մեծ մտավախություն ունենք, որ ժողովուրդն այն չի ընդունի: Բայց ոչ թե այն բանի համար, որ բարեփոխված Սահմանադրությունը վատն է, այլ նրա համար, որ ժողովրդի հավատն է կորել իշխանությունների նկատմամբ, քանի որ տարիներ շարունակ լավ բան գրեթե չի տեսել. տեսել է կեղծ ընտրություններ, տեսել է բռնություններ, անօրինականություններ և, ինչքան էլ լավ Սահմանադրություն լինի, ժողովուրդը կասկածանքով է նայելու դրան, մտածելով, որ հերթական խաբեությունն է: Կա նաև մեկ այլ հանգամանք ևս, որ ժողովուրդը չի ընդունի այս Սահմանադրությունը. դա այն է, որ բարեփոխման աշխատանքներին մասնակցող մի քանի մասնագետների դեմքերը, երբ ժողովուրդը հեռուստացույցով տեսնում է, որ նրանք են քարոզում Սահմանադրության լավ լինելը, դա արդեն իսկ հակաքարոզ է, քանի որ մեր քաղաքացիները և, հատկապես, իրավաբանները նրանց գիտեն որպես բուհերում ուսանողներից 50-100 դոլար վերցնող անազնիվ մարդկանց, և նրանք դժվար թե ազնիվ գործ անեն, անկախ նրանից` ինչ պաշտոն են այսօր զբաղեցնում: Նրանց մասնակցությունը Սահմանադրության բարեփոխումներին արդեն իսկ կասկածելի է, քանի որ հանձնարարություն են կատարում:

Բայց նույնիսկ այս պարագայում «Ազգային Միաբանությունը» պատրաստ է աջակցելու և օգնելու բարեփոխված Սահմանադրությունը հանրաքվեով ընդունման հարցում: Մենք պատրաստ ենք քաղաքե քաղաք, գյուղե գյուղ, եթե անհրաժեշտություն լինի` տուն առ տուն մտնել, մարդկանց բացատրել, թե այս բարեփոխված Սահմանադրությունն իր թերություններով հանդերձ դրական տեղաշարժ է համեմատած գործող Սահմանադրությանը: Այս անելու համար, սակայն, մենք պետք է ժողովրդին վստահություն ներշնչենք, որ բարեփոխված Սահմանադրության ընդունումից հետո տեղի է ունենալու ազատ և անկախ Ազգային ժողովի ընտրություններ, ձևավորելու է նոր Կառավարություն և տեղի է ունենալու նախագահական նոր ընտրություններ, որոնք մենք առաջարկում էինք իրավական հետևյալ ձևակերպումով. Սահմանադրության մեջ ավելացնել 111-րդ հոդվածի 1-ին կետ. «Պետական նշանակության ու կարևորության տարբեր հարցեր դրվում են համաժողովրդական հանրաքվեի ՀՀ Նախագահի կամ ԱԺ նախաձեռնությամբ, ՀՀ առնվազն 150 հազար քաղաքացիների ստորագրության առկայությամբ»:

Ինչպես նաև իշխանությունների նկատմամբ ժողովրդի վտահությունը վերակենդանացնելու նպատակով առաջարկում ենք տալ իրավական ձևակերպում հետևյալին.

«Սահմանադրության փոփոխություններն ուժի մեջ մտնելու պահից`

Ազգային ժողովի լիազորությունները վաղակետ դադարեցվում են և անցկացվում է արտահերթ ընտրություններ:

Սահմանադրությամբ նախատեսված կարգով կազմավորվում է նոր Կառավարություն:

Կառավարության կազմավորումից հետո կազմակերպվում է նախագահական ընտրություններ համաձայն Սահմանադրության»:

Այս կետերն ընդունելով` ժողովրդի մեջ հույս կարթնացնենք, որ սահմանադրական բարեփոխումները հնարավորություն են ընձեռում իրենց Ազգային ժողովում ճիշտ ներկայացնելու երկրի քաղաքական դաշտը, քանի որ այս Ազգային ժողովի մասին դա չի կարելի ասել, և հնարավորություն է ընձեռվում իրական քաղաքական դաշտի առկայության պայմաններում նոր Կառավարություն ստեղծելու: Այս պայմաններում նաև պարզ կլինի, որ սահմանադրական բարեփոխումներն իշխանությունների ավանտյուրան չեն, այն է` հանրության աչքերին թոզ փչելով ցույց տալ, որ մեր երկրում բարեփոխումներ են կատարվում: Այս քայլերով իշխանությունները ցույց կտան, որ իրենք կառչած չեն անձնական շահերից:

Մենք գտնում ենք, որ երկրի շահերը և երկրի ապագան դա են պահանջում:

Իմ կողմից հարգված ընկերը` կոալիցիայից, այստեղ հայտարարեց, որ Սահմանադրությամբ իրենք մարդավարի ապրելու հնարավորություն են ստեղծում, բայց ինչո՞վ էր խանգարում գործող Սահմանադրությունը մարդավարի ապրելու համար: Կներեք, բայց կյանքը ցույց է տվել, որ ոչ թե ժողովրդի մասին են մտածում, այլ ընդամենը յուրայինների:

Եթե որևէ մեկը ցանկանում է այս դահլիճի քաղաքական բանավեճերը քաղաքական դաշտից տանել խուլիգանական դաշտ, խորհուրդ կտայի չփորձել. խուլիգաններին ծնկի բերելը, համենայն դեպս, ինձ մոտ լավ է ստացվում: Եվ երկրորդ` ես լավ գիտեմ, թե ո՞վ` ով է, ով` որտե՞ղ է նստել, ո՞ր բարաքում, ո՞ւմ գործակալն է եղել, ո՞ր ծածկանունով են գործել, ինչպե՞ս են մեղայականով հանդես եկել: Եվ երրորդը. կյանքի ճանապարհ անցել` դա բերդ նստել չէ, այդ մասին նույնիսկ ամոթ է խոսել: Նստած-ելած մարդիկ հանցագործ աշխարհում են հարգի, բայց ոչ քաղաքական դաշտում: Երբ այս դահլիճում Գեղամյանը խոսք է ասում, ոչ թե խանգարել է պետք, այլ խելոք մարդն այն գրի կառներ:

P.S. Ռաֆիկ Պետրոսյանի անունը ելույթում չէր հնչել, բայց նա, լինելով փորձված կաշառակեր, լավ էլ կռահել էր, որ խոսքն իր մասին է: